Trong tiếng Anh có hai từ “method” và “technique” để phân biệt giữa “phương pháp” và “kỹ thuật”. Vậy trong tiếng Việt, “phương pháp” và “kỹ thuật” có gì khác nhau không?
Theo Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học do GS Hoàng Phê chủ biên:
- Phương pháp:
1. Cách thức nhận thức, nghiên cứu hiện tượng của tự nhiên và đời sống xã hội. VD: Phương pháp biện chứng, phương pháp thực nghiệm.
2. Hệ thống các cách sử dụng để tiến hành một loạt hành động nào đó. VD: Phương pháp học tập, làm việc có phương pháp. - Kỹ thuật:
1. Tổng thể nói chung những phương tiện và tư liệu hoạt động của con người, được tạo ra để thực hiện quá trình sản xuất và phục vụ các nhu cầu phi sản xuất của xã hội. VD: Trang bị kỹ thuật, kỹ thuật quân sự, phát triển kỹ thuật.
2. Tổng thể nói chung những phương pháp, phương thức sử dụng trong một lĩnh vực hoạt động nào đó của con người. VD: Kỹ thuật cấy lúa, kỹ thuật bóng đá.
3. (Khẩu ngữ) Tỏ ra có trình độ kỹ thuật cao. VD: Cú đánh đầu rất kỹ thuật của cầu thủ, hàng cây được xén rất kỹ thuật.
Nhìn qua định nghĩa của hai từ “phương pháp” và “kỹ thuật”, chúng ta thấy có sự giao thoa về nghĩa số 2 theo từ điển: cả hai từ đều nói về một tập hợp những cách thức, phương thức để tiến hành một hành động nào đó. Tuy nhiên, sự khác biệt nằm ở chỗ:
- Từ “phương pháp” chú trọng đến tính hệ thống của những cách thức đó trong lĩnh vực hoạt động nói chung, không cụ thể.
VD: Phương pháp học tiếng Anh (trong việc học tiếng Anh, có rất nhiều cách thức học khác nhau và có tính trình tự hệ thống, áp dụng trong các lĩnh vực như Listening, Speaking, Reading, Writing,…) - Từ “kỹ thuật” lại chú trọng đến tính tổng thể nói chung nhưng trong một lĩnh vực hoạt động cụ thể. Ngoài ra, trong sắc thái của từ “kỹ thuật” còn bao hàm ý nghĩa về trình độ chuyên môn ở mức cao.
VD: Kỹ thuật scanning và skimming trong Reading IELTS (tổng thể nói chung 2 kỹ thuật áp dụng trong một lĩnh vực cụ thể là luyện đọc cho kỳ thi IELTS).
Trong một số ít trường hợp, hai từ này có thể hoán đổi vị trí cho nhau mà không gây ra sự sai khác về nghĩa. VD: Kỹ thuật/phương pháp cấy lúa = tổng hợp các cách thức để cấy lúa.
Nhưng trong đa số trường hợp, người dùng cần tách bạch hai từ và không thể hoán đổi vị trí của chúng cho nhau. VD: Ở cụm “kỹ thuật bóng đá”, không thể đổi thành “phương pháp bóng đá”. Ở cụm “phương pháp học tập”, không thể đổi thành “kỹ thuật học tập”.
