Có bao giờ bạn tưởng tượng tới khoảnh khắc cuối cùng của cuộc đời mình – khi bạn ngồi nhìn lại một cuộc đời thăng trầm đã qua hiển hiện ngay trước mắt như một thước phim quay chậm? Cuộn phim ấy sẽ có tình tiết gì, xuất hiện những nhân vật nào và cao trào nào làm chấn động thân tâm bạn nhất? Với mình, phim ảnh cũng giống như cuộc đời và những bộ phim hay là những bộ phim phản ánh về cuộc đời chân thật nhất, chân thật tới mức khiến ta nghĩ những gì đang diễn ra trước mắt mình là đời thật chứ không còn là phim nữa.
Đa số phim ảnh thường chỉ khắc họa những lát cắt của cuộc đời một con người trong giai đoạn nào đó, hiếm có bộ phim nào gói gọn trọn vẹn cuộc đời của một con người từ lúc mới sinh ra, thời niên thiếu tới lúc thành gia lập thất, sinh con đẻ cái, nhìn con cái trưởng thành, dựng vợ gả chồng cho con, rồi nhìn con cái sinh con đẻ cháu, rồi trải qua những chuyện quan, hôn, tang, tế hay sinh, lão, bệnh, tử của đời người. Vậy mà bộ phim Sáu chị em của đạo diễn Lâu Kiện, biên kịch Y Bắc có thể làm được chuyện đó và lấy đi của mình rất nhiều nước mắt vì câu chuyện nhân sinh này.
Câu chuyện của một thời đại
Bối cảnh phim Sáu chị em diễn ra vào giai đoạn đất nước Trung Quốc mới thành lập, anh thanh niên Hà Thường Thắng hòa theo công cuộc kiến thiết xã hội chủ nghĩa nên đưa vợ mình là Lưu Mỹ Tâm từ Dương Châu di cư đến bên sông Hoài ở Hoài Nam, để lại đứa con gái đầu lòng là Hà Gia Lệ sống cùng bà nội ở quê nhà. Chuyện phim bắt đầu vào năm 1962, tức khoảng hơn 10 năm sau đó, bà nội mới dẫn Gia Lệ tới Hoài Nam đoàn viên cùng cha mẹ, lúc này cả hai đã sinh đứa con gái thứ hai là Gia Văn và người mẹ đang mang bầu sắp sinh đứa thứ ba.
Giống như nhiều gia đình ở thế hệ trước, nhà họ Hà khao khát một đứa con trai nối dõi tông đường với quan niệm “con gái là bát nước đổ đi”, sau này đi lấy chồng cũng là con nhà người ta. Dù khao khát con trai đến vậy nhưng qua sáu lần sinh nở liên tiếp, Mỹ Tâm đều sinh con gái. Chính vì sinh toàn “vịt trời” như thế nên Hà Thường Thắng thường bị đồng nghiệp trêu chọc, nhất là lão Thang nhà kế bên có tới ba cậu quý tử. Hai nhà lão Hà và lão Thang cũng có một mối thù truyền đời từ thời cha đến đời con nên lúc nào cũng như nước với lửa, thề sống thề chết không bao giờ chung đường với nhau.
Trong khoảng 10 tập phim đầu, khán giả xem phim sẽ dễ có cảm giác tức tối và bức bối với những quan điểm cổ hủ trong phim, như thói gia trưởng, trọng nam khinh nữ, môn đăng hộ đối, hôn nhân sắp đặt,… Bởi lẽ chúng ta đang xem phim dưới góc nhìn của một người hiện đại sống ở thế kỷ 21, trong khi chuyện phim diễn ra từ thập niên 60 của thế kỷ trước. Phải đặt mình vào trong bối cảnh sống của nhân vật thì mới thấy những chuyện đó là lề lối phong tục của cả xã hội một thời, và để thấy thế hệ ông bà cha mẹ của chúng ta ngày trước đã trải qua một cuộc sống bí bách đến nhường nào.
Từ nhỏ Hà Gia Lệ và Thang Vì Dân đã học chung lớp với nhau và trưởng thành cùng nhau nên khó tránh khỏi nảy nở tình yêu tuổi đầu đời. Tuy nhiên vì hai gia đình có mối thù truyền đời nên tình yêu này bị ngăn cấm, tới mức cha mẹ Gia Lệ buộc cô phải viết thư cam kết từ bỏ tình yêu này, nếu không thì gia đình sẽ từ mặt cô. Ngay từ nhỏ, Gia Lệ đã là một cô bé có tính cách mạnh mẽ, cứng rắn như con trai, dám cắt bỏ mái tóc dài của mình để chứng minh cho cha thấy con gái không vô dụng và có thể đứng ra bảo vệ gia đình như con trai.
Sống trong một gia đình có sáu chị em gái, khi Gia Lệ bước vào độ tuổi thành niên thì bà nội cũng trở về quê nhà sinh sống, nên mặc nhiên Gia Lệ trở thành người chị cả cáng đáng hết mọi chuyện trong nhà thay vai trò của bà nội vì cha mẹ còn phải đi làm. Mang tiếng là chị cả nhưng Gia Lệ thực sự giống như mẹ của năm cô em gái nhỏ, lúc nào cũng phải đứng ra phân xử chuyện tranh cãi và lo lắng cho từng đứa em một.
Những thước phim cuộc đời
Giai đoạn 1/3 đầu phim là thời niên thiếu và thủa đầu đời của các nhân vật nên các tình tiết sẽ lướt qua khá nhanh, thành ra khán giả cần chút kiên nhẫn để chuẩn bị đi vào những chuyện chính sự đời người. Cao trào phim bắt đầu vào ngày bà nội từ quê nhà lên Hoài Nam trùng phùng lại gia đình sau 15 năm biền biệt xa cách, nhưng ngày đoàn viên cũng là ngày chia ly khi người cha Hà Thường Thắng đột ngột qua đời vì tai nạn lao động. Từ một gia đình trọn vẹn, giờ đây nhà họ Hà chỉ còn 8 người phụ nữ chung sống với nhau và người bà, người mẹ cùng Gia Lệ phải đứng ra làm chủ gia đình.
Khi bước vào độ tuổi trưởng thành, sáu chị em nhà họ Hà đều lần lượt thành gia lập thất theo tuần tự (ngày trước vẫn còn quan điểm chị gái chưa cưới chồng thì em gái nhỏ hơn không được cưới trước). Chị cả Hà Gia Lệ thì lấy một anh quân nhân và đây cũng là anh con rể dưỡng lão được cha cô chấm chọn, tức người sau này sẽ phụng dưỡng cha mẹ cô khi về già.
Chị hai Gia Văn xinh đẹp, nết na, thùy mị nhất nhà, cũng là người thân thiết với Gia Lệ nhất thì may mắn được gả vào gia đình chồng tốt, hết mực yêu quý cô con dâu này. Tuy nhiên, hồng nhan bạc phận, đường hôn nhân của Gia Văn về sau cũng đầy trắc trở khi anh chồng mắc bệnh nan y và qua đời sớm, để lại cô phải nuôi con một mình.
Chị ba Hà Gia Nghệ là người có tính tình đỏng đảnh nhất nhà, từ nhỏ cô đã hay ca cẩm cha mẹ và bà nội thiên vị vì cái gì tốt đẹp cũng ưu tiên cho chị cả và chị hai trước tiên, tới mình thì toàn xài đồ cũ truyền lại. Gia Nghệ có đam mê lấy chồng giàu nhưng đối tượng chung tình với cô lại là một anh chàng rất nghèo, gia đình có tới mười anh em trai. Ngày trước đối tượng yêu đương chỉ giới hạn trong xóm làng hoặc ở sở làm, nếu phụ nữ trưởng thành mà không tìm được đối tượng yêu đương phù hợp để kết hôn là xác định ế tới già, thành ra tới tuổi lập gia đình thì ai nấy cũng đều phải gấp rút kết hôn. Cuối cùng thì Gia Nghệ cũng nhắm mắt đưa tay nhận lời cưới người theo đuổi cô hơn 10 năm với điều kiện anh ta phải quyết chí làm giàu.
Chị tư Hà Gia Hoan là người thông minh nhất nhà nhưng cũng là đứa con cứng đầu khó bảo nhất, lúc nhỏ đã hay gây sự đánh nhau với bọn con trai. Gia Hoan cũng là người đầu tiên trong nhà học lên đại học và ra làm trong lĩnh vực ngân hàng, về sau lên tới cấp lãnh đạo. Chuyện tình cảm của Gia Hoan có phần trắc trở khi yêu đơn phương anh bạn hàng xóm nhưng anh chàng lại không hiểu được tâm ý của cô mà yêu người khác. Kết cục Gia Hoan ráp đôi với một anh thợ lái xe như một đôi đũa lệch, vì trình độ khác nhau nên hôn nhân sau này cũng gặp không ít sóng gió.
Chị năm Lưu Tiểu Linh là người duy nhất mang họ mẹ trong nhà, vì lúc sinh cô ra thì người cha rất mong đợi đứa thứ năm là con trai, nhưng kết quả không như ý muốn nên ông buồn bực bỏ nhà đi. Người mẹ trong lúc tức giận đã quyết định đặt con theo họ mình. Sinh ra trong hoàn cảnh trớ trêu như thế nên chị năm cũng là người bị xem là ngốc nhất nhà, học hành hay làm việc gì cũng chậm chạp, nhưng chơi bời thì lại rất giỏi. Tiểu Linh có nhan sắc và tài nghệ, nhưng tính khí rất bốc đồng và cũng là người duy nhất trong nhà trải qua tới ba đời chồng.
Cuối cùng, cô em út Hà Gia Hỉ là đứa con bảo bối của người mẹ Mỹ Tâm, bởi khác với năm đứa con trước có bàn tay của bà nội phụ chăm thì Gia Hỉ là người được đích thân mẹ nuôi nấng từ nhỏ nên bà luôn yêu thương và cưng chiều cô hết mực, có phần thiên vị hơn rất nhiều so với năm người chị. Như câu nói “sự nuông chiều sẽ tạo ra đứa trẻ hư hỏng”, sau này Gia Hỉ cũng là người làm phản và gây nên không biết bao chuyện sóng gió trong nhà.
Chuyện của Gia Lệ
Trong một bộ phim xoay quanh câu chuyện cuộc đời của sáu chị em, Gia Lệ giống như nhân vật nổi bật lên với tuyến câu chuyện riêng diễn ra xuyên suốt bộ phim. Chuyện của Gia Lệ cũng là câu chuyện khiến nhiều khán giả cảm thấy thương xót và đồng cảm nhất, bởi cô gần như hy sinh cả cuộc đời mình, ngay cả tình yêu thủa đầu đời để cùng cha mẹ và bà nội gánh vác gia đình, nuôi dạy các em, nhưng đổi lại chỉ nhận về toàn những trái đắng và sự quay lưng từ chính người mẹ và các em mình.
Khi con trai của Gia Lệ và người chồng Kiến Quốc kết hôn, nhà gái yêu cầu sính lễ phải là một căn nhà ba phòng ngủ. Chồng cô là quân nhân phải xin lui về tuyến sau để đổi căn nhà hai phòng ngủ được cấp thành nhà ba phòng ngủ. Tuy nhiên, cô con dâu tiểu thư không thích sống chung với ba mẹ chồng nên vợ chồng Gia Lệ quyết định dọn về nhà mẹ đẻ, một phần vì muốn tiện phụng dưỡng bà nội và mẹ cô theo di nguyện của người cha lúc còn sống, phần khác vì sáu chị em lúc này đều đã lập gia đình và dọn ra ở riêng hết nên căn nhà còn dư phòng trống.
Gia Lệ hiểu được đạo lý “xa thơm, gần thối” nên cũng không muốn làm khó con trai, nhưng vô tình lại đẩy bản thân vào cảnh bị mẹ ruột chán ghét vì càng sống chung thì mới càng thấy không hợp tính nhau. Từ nhỏ Gia Lệ vốn được bà nội một tay nuôi dưỡng nên cô thân thiết với bà hơn với mẹ. Khi Gia Hỉ hỗn hào với Gia Lệ, cô lỡ tay tát em mình một cái và bị mẹ la làng có chuyện gì từ từ nói, sao lại đánh em mình như thế. Trong giây phút ấy, Gia Lệ chợt nhớ tới thời còn trẻ khi cô yêu đương với Thang Vì Dân cũng bị mẹ thẳng tay tát một phát như thế nên bật khóc tủi thân ngay trước bàn thờ của ba.
Lúc còn nhỏ chị chị em em yêu thương đùm bọc nhau là thế, nhưng đến khi trưởng thành mỗi người đều có những toan tính riêng và chuyện tranh giành thừa kế căn nhà của ba mẹ trở thành cuộc chiến khiến sáu chị em tương tàn. Vốn dĩ căn nhà này người bố và bà nội dự định sẽ để lại cho đứa con nào sau này phụng dưỡng cha mẹ già, mà vợ chồng Gia Lệ là người được bố cô chọn ban đầu, nhưng cô em út Gia Hỉ lại rắp tâm muốn chiếm đoạt căn nhà cho bằng được nên thông đồng với mẹ kiếm cớ đuổi hai vợ chồng Gia Lệ ra khỏi nhà.
Khoảnh khắc Gia Lệ cùng chồng thu dọn hành lý bước ra khỏi nhà trời đổ mưa tầm tã. Gia Lệ vừa đi vừa khóc tức tưởi vì không ngờ rằng bao nhiêu năm qua mình đã hy sinh cả tình yêu, hy sinh cả tuổi thanh xuân và dồn bao nhiêu tâm sức chăm lo cho cái gia đình này, để rồi bây giờ lại bị chính mẹ ruột và em út trở mặt đuổi cô ra khỏi nhà chỉ vì muốn chiếm quyền thừa kế căn nhà. Từ khoảnh khắc ấy, Gia Lệ và mẹ cô chiến tranh lạnh, cô không quay trở về nhà cũng không hỏi thăm mẹ suốt một thời gian dài.
Nhân sinh như một giấc mộng
Về mặt tâm linh, bản chất người trong một gia đình chính là sự cộng nghiệp với nhau bởi duyên nợ từ rất nhiều kiếp trước. Chị cả Gia Lệ giống như một người mắc nợ cả gia đình này, mà như cô tự nhận mình giống như con tằm đến chết vẫn còn nhả tơ. Khi gia đình gặp sóng gió, mọi người đều tìm đến Gia Lệ để nhờ giải quyết. Nhưng đến khi cô gặp sóng gió, chỉ có chị hai Gia Văn và chị năm Tiểu Linh mới kề vai sát cánh bên còn, còn mẹ ruột và ba chị em khác thì ngoảnh mặt quay lưng.
Dòng thời gian của bộ phim chảy dài xuyên suốt hơn 50 năm, từ năm 1962 cho tới tận những năm 2012. Nhà họ Hà từ một gia đình đông đúc, mỗi lần tới dịp lễ Tết là cả đại gia đình gồm người bà, bố mẹ, con gái và con rể, các cháu, chắt quây quần, cho đến khi từng thành viên trong gia đình lần lượt rời đi và chia ly tứ tán khắp nơi. Có những năm trôi qua, chỉ có một mình người mẹ già ngồi ở nhà trong đêm ba mươi bên mâm cơm lạnh ngắt, ngoài trời pháo hoa nổ tưng bừng. Mỗi thành viên trong gia đình ấy bây giờ đều có một gia đình nhỏ của riêng mình và có những nỗi niềm riêng phải lo toan.
Mình rất ấn tượng một chi tiết cuối phim, khi người mẹ Mỹ Tâm lúc về già ngồi ở căn nhà cũ chốn quê nhà và hoài niệm lại một thời tuổi trẻ khi bà cùng chồng rời quê đi Hoài Nam, rồi từng sự kiện lớn nhỏ trong đời gắn liền với đại gia đình họ Hà liên tục trôi qua trước mắt bà như một cuốn phim quay chậm. Nhân sinh cả một đời người chớp mắt thoáng qua như một giấc mộng, ngoảnh lại trên đầu tóc đã bạc trắng rồi. Ngày trước vợ chồng bà sinh 6 người con gái thì cứ canh cánh trong lòng con gái lớn lên là con của người ta, không có con trai báo hiếu cho mình. Nhưng phim kết lại cũng thật mỹ mãn khi 6 người con gái đó lại biết quay về yêu thương lẫn nhau và chăm sóc phụng dưỡng cho người mẹ già.
Sáu chị em là một bộ phim hiếm hoi lấy đi rất nhiều nước mắt của mình bởi có quá nhiều phân đoạn cao trào xúc động, từ chuyện Gia Lệ viết thư tuyệt tình với Vì Dân, chuyện bố cô đột ngột qua đời, chuyện bà nội ra đi vì tuổi già, chuyện bị mẹ và em rắp tâm đuổi cô ra khỏi nhà,… Tất cả đều hội tụ đủ mọi cung bậc cảm xúc bi ai thống khổ trong một kiếp nhân sinh. Phim quy tụ dàn diễn viên gạo cội như Mai Đình, Lục Nghị, Lưu Quân, Ô Quân Mai, Lý Thần, Đổng Khiết cùng dàn diễn viên trẻ đầy thực lực như Ngô Thiến, Thẩm Nguyệt, Lạt Mục Dương Tử,…
Xem một bộ phim cũng như sống một cuộc đời. Mỗi lần xem xong một bộ phim hay, hết phim rồi mà cứ ám ảnh day dứt mãi không thôi.
P/S: Có một điểm đáng tiếc là phim không có ngôi sao thần tượng đóng nên các subteam ở Việt Nam không bên nào vietsub. Bản chiếu mạng là bản phim bên Trung, phụ đề AI dịch nên nhiều chỗ xưng hô dịch hơi loạn, nhưng ở mức chấp nhận được và không ảnh hưởng quá nhiều tới mạch xem phim.
