Hơn mười năm trước, Cimu là một thiếu nữ dân tộc Tạng 17 tuổi rụt rè và ít nói sinh sống ở chốn thảo nguyên Shangri-La – cửa ngõ dẫn vào vùng đất Tây Tạng huyền bí. Trước đây, thành phố nhỏ này có tên gọi là Trung Điện, nhưng đến năm 2001 đã được đổi tên thành Shangri-La dựa theo vùng đất viễn tưởng cùng tên trong cuốn tiểu thuyết nổi tiếng Lost Horizon (Chân trời quên lãng) của nhà văn người Anh James Hilton, như một nỗ lực quảng bá du lịch của chính phủ Trung Quốc.
Năm 2011, đạo diễn người Nhật Ryo Takeuchi đến vùng đất này để quay bộ phim tài liệu The Chronicle of The Yangtze River (Biên niên sử sông Dương Tử) cho đài NHK, với người dẫn chuyện là nam diễn viên Tsuyoshi Abe, tên tiếng Trung là Lý Đông Đông. Khác với những bộ phim tài liệu đã có, đoàn làm phim không chỉ muốn thể hiện những hình ảnh hùng vĩ của con sông Dương Tử, mà còn muốn khai thác câu chuyện về cuộc đời và những phận người sống dọc theo con sông này.
Thiếu nữ năm ấy ở Shangri-La
Trong một buổi ghi hình ngoài trời, cô gái Cimu vô tình lọt vào ống kính của đoàn làm phim. Mỗi ngày, công việc của Cimu là ngồi ôm chú cừu con ở địa điểm này để mời gọi khách chụp hình với giá 5 nhân dân tệ (khoảng 20 ngàn đồng) cho một bức hình. Cimu ngồi ở đây từ sáng tới chiều, có khi ngồi hơn 10 tiếng đồng hồ mà chỉ mời được một, hai vị khách. Tò mò về câu chuyện của Cimu, đạo diễn Takeuchi đã quyết định đi theo Cimu và ghi hình một ngày làm việc của em.
Ở vai trò là người dẫn chuyện và biết tiếng Trung, Đông Đông đã đồng hành cùng Cimu xuyên suốt hành trình và trò chuyện để tìm hiểu về cuộc sống của em. Trong những thước phim cũ ngày ấy, Cimu liên tục hỏi Đông Đông không ngừng với những câu hỏi hết sức ngây ngô:
“Ở trên trời có đường bay riêng cho máy bay không?”
“Thượng Hải chỉ cách Lhasa (thủ phủ của Tây Tạng) bốn tiếng đồng hồ thôi sao?”
“Ở Thượng Hải có tòa nhà cao tới hơn 100 tầng sao? Không có khả năng nào. Làm sao mà họ xây nó được cơ chứ?”
Dù Đông Đông bảo tòa nhà ấy có thật, nhưng Cimu vẫn không tin vì trước giờ em chưa thấy tòa nhà nào cao đến như vậy. Khi nhận thấy mong ước muốn khám phá thế giới ngoài kia của Cimu, Đông Đông quyết định mời em đến Thượng Hải để tham quan một chuyến. Ban đầu, Cimu lắc đầu từ chối vì nghĩ anh nói đùa. Sau đó, đoàn làm phim còn mời cả bố mẹ em cùng đi để Cimu an tâm hơn.
Khi biết ý định của đoàn làm phim, một người chú là trưởng bối trong gia đình kịch liệt phản đối, cho rằng con gái chưa gả chồng thì không được đi xa nhà. Đoàn làm phim thuyết phục nhiều lần vẫn không lay chuyển được ông chú khó tính ấy. Những tưởng chuyến đi đã bị hủy bỏ, nhưng vài ngày sau, đoàn làm phim nhận được tin vui rằng gia đình Cimu đã có thể đến Thượng Hải.
Trong chuyến đi năm ấy, Đông Đông đã dẫn Cimu cùng bố mẹ em đi tham quan khắp Thượng Hải. Lần đầu tiên, Cimu được đi tàu điện và nhìn khung cảnh bên ngoài lướt qua với tốc độ chóng mặt. Lần đầu tiên, em tận mắt chứng kiến một tòa nhà chọc trời cao 100 tầng và đi thang máy. Lần đầu tiên, em đứng trong vòm kính của tòa nhà để nhìn bao quát cả một Thượng Hải phồn hoa rộng lớn.
Đông Đông còn dẫn em đến bến Thượng Hải để ngắm những con tàu khổng lồ và những tòa nhà cao tầng ở bên kia sông. Lần đầu tiên, em được ở một khách sạn sang trọng với chăn nệm trắng tinh và ngạc nhiên thay, còn có cả… buồng tắm, nhà vệ sinh bên trong phòng.
Sau chuyến đi, Cimu có viết một lá thư gửi cho đoàn làm phim, trong đó em chia sẻ ước mơ sau này muốn mở một homestay nhỏ trên mảnh đất quê hương mình.
Mười năm gặp lại cố nhân
Đến năm 2021, mười năm sau bộ phim tài liệu ngày trước, đạo diễn Ryo Takeuchi một lần nữa thực hiện một chuyến hành trình cùng ekip cũ đi ngược dòng sông Dương Tử, lần theo dấu xưa ở những nơi anh đã đi qua và tìm gặp lại những nhân vật cũ. Tiếc là lần này vì đang dịch bệnh Covid nên nam diễn viên Đông Đông không thể đi cùng đoàn.
Cảnh vật ở Shangri-La sau mười năm đã có nhiều thay đổi, nhưng một vài khung cảnh xưa vẫn còn vẹn nguyên trong ký ức. Khi đi dọc lại con đường cũ, Takeuchi hỏi thăm đường tới nhà của cô gái Cimu năm nào và bất ngờ trước cơ ngơi của cô hiện tại – một homestay cực kỳ hoành tráng. Takeuchi không khỏi ngạc nhiên khi ước mơ của cô gái Tây Tạng 17 tuổi ngày trước giờ đây đã thành hiện thực.
Khi gặp lại đoàn làm phim, Cimu mừng rỡ tiếp đón và giới thiệu về homestay của mình. Đạo diễn Takeuchi và anh quay phim nói đùa rằng bây giờ Cimu khác ngày xưa nhiều quá. Ngày xưa Cimu là một thiếu nữ nhút nhát, rụt rè và ít nói, còn bây giờ lại hoạt ngôn và nói liến thoắng không ngừng. Homestay này của Cimu vừa mới xây dựng một năm trước, sau một quá trình Cimu đi làm thêm ở các homestay khác để học hỏi kinh nghiệm kinh doanh và vay mượn tiền từ họ hàng để khởi nghiệp.
Khi đi tham quan một vòng homestay, Takeuchi đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác khi homestay của Cimu hiện đại và tiện nghi không khác gì các khách sạn lớn, từng món nội thất đều do chính tay Cimu thiết kế. Cimu đặc biệt xúc động khi nhắc lại chuyến đi Thượng Hải năm nào, bởi nhờ trải nghiệm lần đầu được ở khách sạn đó mà cô mới biết hóa ra trong khách sạn còn có buồng tắm và nhà vệ sinh. Từ trải nghiệm đó, Cimu luôn ấp ủ trong đầu về một homestay của riêng mình.
Nghe tin đoàn làm phim ngày trước tới thăm nhà, mẹ của Cimu vội vàng về nhà và không khỏi bồi hồi xúc động khi được trùng phùng cố nhân. Ngay khoảnh khắc gặp lại đạo diễn Takeuchi, bà quay người bật khóc nức nở khiến Cimu và anh cũng bật khóc theo. Bà nói với anh rằng trong suốt cuộc đời bà, khoảnh khắc hạnh phúc nhất là khi anh dẫn cả nhà bà đi tham quan Thượng Hải năm ấy. Với bà, anh là người ơn và chuyến đi đó bà sẽ mãi mãi không bao giờ quên.
Giây phút Takeuchi và mẹ Cimu ôm nhau khóc, mình cũng bật khóc theo vì những cảm xúc hết sức chân thật của các nhân vật. Mẹ của Cimu cũng từng là Cimu – từng là một thiếu nữ ôm ấp biết bao nhiêu hoài bão khám phá thế giới rộng lớn, nhưng cuối cùng lại chôn chân cả đời nơi thảo nguyên này. Khi Cimu thực hiện được ước mơ của mình, cô ấy cũng đã thực hiện ước mơ thay cho mẹ.
Khi đoàn làm phim ghé thăm người chú khó tính năm nào, nhắc lại chuyện cũ làm chú bật cười, bảo rằng giờ mình đã khác xưa rồi. Bây giờ ekip có đưa Cimu đi nước ngoài thì chú cũng hết sức ủng hộ, chứ không có phản đối nữa. Mười năm trôi qua, nhờ sự phát triển của các chính sách và mạng Internet, tư tưởng con người nơi đây cũng đã trở nên phóng khoáng hơn trước nhiều.
Cỏ dại khô héo làm sao xứng với hoa dành dành?
Ở thời điểm hiện tại, Cimu đã có hai con, còn chồng của Cimu thì đi làm xa nhà, quanh năm suốt tháng hiếm khi về nhà. Khi nhắc về cuộc hôn nhân với chồng mình, Cimu có một chút thoáng buồn.
Mười năm trước, khi Đông Đông gặp gỡ Cimu, em đã được gia đình hứa hôn với một chàng trai trong vùng. Ở thời điểm đó, hôn nhân ở đây vẫn phải theo sự sắp đặt của cha mẹ. Con gái con trai đến tuổi thì phải dựng vợ gả chồng, và cho đến lúc lấy chồng Cimu mới biết mặt chồng của mình là ai.
Trong trái tim của một thiếu nữ 17 tuổi năm ấy, có lẽ Cimu đã rung động với Đông Đông, một chàng trai hiền lành, ấm áp, chăm chú lắng nghe và giải đáp hết những câu hỏi ngây ngô của em. Khi nhắc lại chuyện cũ, đạo diễn Takeuchi cũng bật cười, bảo lúc đó chả biết cả hai nói gì mà cứ nói tíu tít suốt cả buổi.
Ngày trước, đạo diễn Takeuchi đứng sau ống kính máy quay nên hầu như Đông Đông là người tiếp xúc trực tiếp và trò chuyện với Cimu. Đến khi quay trở lại nơi xưa chốn cũ, tất cả những gì Cimu nhớ đều toàn là hình bóng và kỷ niệm với Đông Đông. Khi Takeuchi ngỏ lời gọi video cho Đông Đông, Cimu quay mặt đi hướng khác cố nén nước mắt. Đến khi biết Đông Đông không bắt máy, nước mắt kìm nén nãy giờ bỗng chực trào, Cimu bật khóc nức nở như tiếc nuối một điều gì đó còn dang dở.
Ngày gặp Đông Đông, Cimu chỉ là một thiếu nữ mới lớn chưa từng bước ra ngoài thế giới và sắp bị ép hôn. Chính anh là người chìa bàn tay ra để cho Cimu thấy thế giới ngoài kia thực sự rộng lớn như thế nào. Chính anh đã gieo mầm ước mơ trong cô gái nhỏ để em nuôi hy vọng mở một căn homestay của riêng mình.
Có lẽ trong mắt Cimu, Đông Đông là cả thế giới đối với mình. Nhưng trong mắt Đông Đông, Cimu chỉ là một nhân vật anh gặp gỡ trong một chương trình. Thân phận của cả hai có sự cách biệt quá lớn – Cimu là cô gái nhỏ chốn thảo nguyên Shangri-La, còn Đông Đông là một diễn viên nổi tiếng bên Nhật. Đông Đông vốn đã sinh ra ở một thế giới rộng lớn và gặp qua không biết bao nhiêu người rồi.
Những rung động đầu đời và tình cảm thầm kín ấy Cimu chưa bao giờ nói ra, nhưng qua những giọt nước mắt chất chứa hôm ấy, khán giả có thể cảm nhận được phần nào. Sau đó, khi trở về nhà Cimu thì Đông Đông mới gọi video lại. Và khi gặp lại gương mặt quen thuộc của vị ân nhân năm xưa, Cimu vui mừng khôn xiết và tiếp tục bật khóc nức nở, nhưng lần này là những giọt nước mắt của hạnh phúc và tự hào – khi cô đã cho anh thấy được ước mơ của cô gái bé nhỏ ngày ấy giờ đây đã thành hiện thực.
Mặc dù chuyện của Cimu và Đông Đông khó có thể nói là chuyện tình cảm, nhưng những cảm xúc không gọi tên ấy mới là thứ khiến người xem thực sự rung động và xúc động dâng trào. Với Cimu, Đông Đông là cả một đời và một trời thương nhớ. Còn với Đông Đông, có lẽ cô gái ấy chỉ là một khoảnh khắc lướt qua trong đời mình…
***
Trong lúc trà dư tửu hậu ở thời điểm hiện tại, có những câu chuyện hậu trường từ mười năm trước bây giờ mới được kể. Ngày ấy, khi người chú cấm cản không cho Cimu đi Thượng Hải, mẹ cô đã mạnh mẽ cãi lại ông chú: “Đó không phải là chuyện của anh!”. Trước thái độ kiên quyết của mẹ Cimu, ông chú mới xuống nước và bảo việc nhà cô tôi không quản nữa.
Ở phía đoàn làm phim, ban đầu trong nội bộ đoàn cũng xảy ra tranh cãi về việc mời gia đình Cimu đi Thượng Hải. Bởi lẽ họ lo lắng rằng với một cô gái thôn quê như Cimu, khi tiếp xúc với một chốn phồn hoa rực rỡ như Thượng Hải thì sẽ thay đổi hoàn toàn thế giới quan của cô. Có thể khi trở về quê nhà, Cimu sẽ bị ảnh hưởng và cảm thấy cuộc sống ở quê là tẻ nhạt, buồn chán. May mắn là điều đó đã không xảy ra, mà ngược lại chuyến đi ấy còn là động lực to lớn để Cimu thay đổi cuộc đời mình.
Mười năm sau, khi thời đại thay đổi, em gái của Cimu không còn bị gia đình sắp đặt hôn nhân mà có quyền yêu đương tự do. Cha mẹ của Cimu giờ cũng cởi mở hơn, mẹ Cimu còn nói đùa rằng tới 40 tuổi nó cưới chồng cũng không sao.
Một du khách khi đến ở homestay từng hỏi Cimu:
– Nếu giờ cho em chọn lại, em còn chọn kết hôn nữa không?
– Chắc chắn không kết hôn nữa.
– Vậy em còn muốn tình yêu không?
– Không, em không cần tình yêu đâu.
– Vậy điều em muốn nhất là gì?
– Em chỉ muốn nhà nghỉ của mình thôi.
– Em muốn thành công? Em muốn sự nghiệp ư?
– Vâng.
Tình yêu của Cimu có lẽ đã dừng lại năm em 17 tuổi. Khi bộ phim tài liệu khép lại, trong đầu mình cứ vang lên văng vẳng mấy câu hát:
“Sau này em không có ý định yêu thêm ai nữa
Nhưng một mình lại khó tránh khỏi cô đơn
Cỏ dại khô héo làm sao có thể xứng với hoa dành dành?
Em ở đêm đông chẳng thể níu giữ anh ở đầu hạ
Anh quay lưng rời đi
Còn em trở thành người qua đường của ngày trước
…
Những giọt nước mắt từng rơi
Đã trở thành một vết sẹo trong ký ức
Sau này sẽ không có ai đến giúp em lau nữa”
(Cỏ dại và hoa dành dành)
P/S: Gửi tặng bạn chiếc video nhỏ này mình dựng về câu chuyện mười năm của Cimu.
Nếu bạn cảm thấy bài viết này hữu ích, bạn có thể ủng hộ tác giả qua chương trình Bạn đồng hành hoặc tại đây.
Shangri-La – Nơi bầu trời hôn núi, văn hóa Tây Tạng thấm vào từng hơi thở. Đẹp đến ngỡ ngàng, như lạc vào cổ tích giữa đời thực! May mắn vì anh từng có cơ hội đến đây, bài viết thật là hay.
Em từng đọc một số cuốn viết về Tây Tạng nên cũng rất ấn tượng. Anh được đặt chân tới trực tiếp thì thật hạnh phúc rồi hen ^^
Hoa dành dành là hoa mà lá của nó vò làm thành sương sáo ko ta. Hoa nó rất thơm luôn. Hồi nhỏ dưới quê có cây này, nhưng bây giờ ko thấy nữa.
Cây sương sáo là cây khác á chị, còn dành dành là cây hoa thôi 😀
chị nhớ rồi. nó đúng là cây dành dành, vò làm sương sáo á (tạm gọi vậy chứ ko biết gọi là gì), nhưng chắc mùi vị khác sương sáo. giờ ko biết muốn trồng tìm mua ở đâu, tại nhớ tới nó là nhớ tuổi thơ.