Dòng phim truyền hình về đời sống đô thị của Trung Quốc luôn có sức hút riêng đối với mình, bởi bối cảnh và câu chuyện của phim phản ánh những vấn đề hết sức thực tế mà đâu đó những người trẻ như mình nhìn thấy bóng dáng của bản thân trong đó. Sau những loạt phim đình đám như Hoan Lạc Tụng, 30 Thôi Mà,… lâu rồi mình mới được xem một bộ phim truyền hình cuốn hút như Be Your Own Light (tạm dịch: Trở thành ánh sáng của chính mình), do hai nữ diễn viên thực lực Lưu Đào và Tần Hải Lộ cầm trịch. Bộ phim lấy bối cảnh lĩnh vực truyền hình trong thời buổi mạng xã hội và các content creator (nhà sáng tạo nội dung) đang lên ngôi, khiến cho việc sản xuất chương trình thời sự hay giải trí theo cách truyền thống không thể tồn tại được. Trong cơn biến chuyển của thời đại số, nhân vật chính Hà Hoàn cũng bất ngờ đối mặt với những sóng gió từ trên trời ập xuống.
Hào quang đột ngột vụt tắt
Nữ chính Hà Hoàn (do Lưu Đào thủ vai) là một chủ nhiệm kiêm người dẫn chương trình “Đọc một quyển sách hay” đã phát sóng gần 10 năm. Hà Hoàn gần như sở hữu tất cả mọi thứ mà một người phụ nữ thông thường ao ước: ngoại hình xinh đẹp, năng lực giỏi giang, sự nghiệp vững vàng ở đài truyền hình, gia đình hạnh phúc với người chồng là một giám đốc tài chính giàu có và cậu con trai nhỏ đang học cấp một. Mỗi lần Hà Hoàn xuất hiện, đồng nghiệp của cô trong đài lại được dịp trầm trồ bởi cô luôn ăn vận hợp thời trang, đeo những chiếc túi hàng hiệu đắt tiền và đi xe đời mới. Đó là chưa kể tới việc cô là người có hộ khẩu thành phố, sinh trưởng trong một gia đình có văn hóa nên ở cô luôn toát ra một thần thái có học thức và trí tuệ mà ai nhìn vào cũng thấy hào quang lấp lánh.
Đối lập hoàn toàn với Hà Hoàn là cô bạn thân Bạch Dương (do Tần Hải Lộ thủ vai) cũng là người làm việc trong cùng đài, chủ nhiệm chương trình “Tin tức mới nhất”. Bạch Dương là một phụ nữ có phần gai góc, mạnh mẽ và cá tính hơn Hà Hoàn. Vì tính cách và tính chất công việc của mình nên cô lựa chọn lối sống độc thân và không thích dây dưa vào chuyện tình cảm. Từng có xuất phát điểm là phóng viên làm việc dưới trướng Hà Hoàn ở chương trình tin tức, sau đó vì lý do Hà Hoàn sinh con và rút lui khỏi đài một thời gian nên Bạch Dương mới có cơ hội thay thế vị trí của người bạn mình và trở thành chủ nhiệm một chương trình trọng điểm của đài. Sau khi Hà Hoàn quay trở lại đài, vì lý do có con nhỏ nên cô quyết định chuyển sang mảng văn hóa và chủ nhiệm một chương trình đọc sách.
Bộ phim khởi đầu với tình huống trong dịp kỷ niệm 10 năm ngày cưới của mình, Hà Hoàn cố tình chuẩn bị một bữa tiệc bất ngờ cho chồng và mời khá nhiều bạn bè, đồng nghiệp thân thiết đến tham dự. Ngạc nhiên thay, anh chồng Khải Ca thì không thấy đâu mà trước nhà chỉ thấy xuất hiện một thanh niên tên Trương Tuấn Hào tới tìm chồng của cô để đòi nợ. Sau đó anh chồng đột nhiên bặt vô âm tín, Hà Hoàn tìm mọi cách vẫn không thể nào liên lạc được. Khi cô vào nhà và kiểm tra két sắt thì mới phát hiện toàn bộ tiền mặt trong nhà cùng với giấy tờ của chồng mình đã không cánh mà bay. Sang hôm sau, một loạt chủ nợ tìm đến tận nhà cô để đòi nợ, vì chồng cô đã vay mượn của họ số tiền lên tới hàng chục triệu nhân dân tệ (tương đương vài chục tỷ đồng) để làm ăn. Các chủ nợ liên minh với nhau và thành lập một nhóm đòi nợ theo dõi mọi nhất cử nhất động của Hà Hoàn 24/24 giờ, vì họ nghi ngờ cô giấu tin tức của chồng mình.
Liên tục bị chủ nợ đe dọa và suýt bị bắt cóc tra tấn trá hình, Hà Hoàn buộc lòng phải ký cam kết với nhóm chủ nợ sẽ cố gắng tìm cách trả nợ thay cho chồng mình. Cô thậm chí phải đưa cả giấy tờ căn biệt thự cho họ giữ để làm tin (vì hiện tại vắng mặt chồng nên cô không thể bán lại căn nhà để giải quyết khoản nợ kếch xù này). Xui rủi chưa dừng lại ở đó, một khi sao quả tạ đã chiếu thì nó sẽ nã liên hoàn tạ rớt xuống người. Khi Hà Hoàn còn đang loay hoay chưa biết làm thế nào để trả hết món nợ của Khải Ca với đồng lương ngành truyền hình của mình, chương trình đọc sách do cô chủ nhiệm đột nhiên bị đài ra quyết định dừng phát sóng để cải tổ do rating quá thấp, đồng thời cô nghe tin mẹ mình phải nhập viện và xét nghiệm ra bị căn bệnh ung thư dạ dày. Bao nhiêu hào quang rực rỡ cô từng khoác lên người bỗng một ngày đột nhiên vụt tắt, chỉ còn lại trên đầu một gánh nặng ngàn cân về khoản nợ quá lớn mà người chồng để lại.
Cuộc đời ai thảm hơn ai?
Biến cố trong câu chuyện cuộc đời của nhân vật Hà Hoàn là mô-típ không hiếm gặp trong đời thường. Hầu hết chúng ta đều lầm tưởng rằng cuộc đời của mình sẽ bình bình diễn ra theo một đường thẳng tuyến tính, cái gì đã tốt đẹp rồi thì cứ sẽ mãi tốt như vậy theo một quỹ đạo mặc định, chứ không ai ngờ rằng cuộc sống vốn dĩ hỗn độn và biến chuyển không ngừng. Không ai biết được mọi thứ tốt đẹp bạn đang có hôm nay sẽ sụp đổ vào một ngày đẹp trời nào và cuộc đời bạn từ đó sẽ bị đảo lộn ra sao. Như hôm diễn ra kỷ niệm 10 năm ngày cưới của Hà Hoàn, buổi sáng hôm đó hai vợ chồng cô vẫn còn lãng mạn mặn nồng bên nhau, cả gia đình vẫn còn ngồi ăn sáng vui vẻ với nhau, công việc trên đài của cô vẫn đang thuận lợi như bình thường. Nhưng đùng một phát, mọi thứ bình thường trong đời sống của cô đột nhiên bị xới tung lên và đổ nát tất cả.
Khoảnh khắc Hà Hoàn ngồi trong bệnh viện vì vừa bị xe đụng và đối mặt với thời khắc tăm tối của đời mình, cô không biết gọi cho ai ngoài cô em đồng nghiệp Nguyên Nguyên mới quen (vì chính Bạch Dương là một trong những người khiến cho chương trình đọc sách của Hà Hoàn bị dừng phát sóng nên cả hai cạch mặt một thời gian). Cô buồn bã kể lể với Nguyên Nguyên một loạt tai họa xui rủi ập đến với mình gần đây như chồng thì ôm tiền biến mất cùng nhân tình, chủ nợ tới tận nhà đòi tiền, mẹ cô thì bị ung thư, chương trình cô làm 10 năm bị dừng, còn cô thì lại bị tai nạn. Nguyên Nguyên mới động viên cô:
“Nếu so ra thì cuộc đời chị may mắn nhiều hơn em. Chị sinh ra ở thành phố, gia đình gốc ở đây, tốt nghiệp một trường đại học hàng đầu, ra làm chủ nhiệm chương trình của đài lớn suốt 10 năm, có 10 năm hôn nhân hạnh phúc với chồng. Còn em chỉ là một cô gái ở nông thôn tới đây, ở nhà thuê, phải trầy trật nỗ lực rất nhiều mới có được một vị trí trong đài nhưng chưa bao giờ được sếp công nhận. Bạn trai em là thiếu gia, hứa hẹn mua cho em một chiếc xe mãi mà đến khi mua lại bắt em trả một nửa số tiền, yêu nhau hai năm nay cũng không thèm quan tâm tới chuyện cưới hỏi. Ít ra chị đã sống một cuộc đời biết bao nhiêu người mơ ước trong suốt ngần ấy năm qua, còn em tới mơ được một phần như chị cũng không được.”
Trong hệ quy chiếu của cuộc đời, có những người khi gặp một số khó khăn, xui rủi hay trắc trở thì cứ nghĩ rằng những gì mình đang gặp phải là bi kịch dữ lắm, nhưng đó là vì cuộc đời của họ quá bình yên phẳng lặng trước đó và họ chưa từng trải qua những biến cố nào như vậy. Nếu so ra với hàng vạn cuộc đời khác bên ngoài kia, những biến cố người đó trải qua đôi khi cũng chẳng phải chuyện gì to tát, bởi biến cố là chuyện hết sức thường tình và xảy ra với bất cứ ai trong đời sống. Trong bộ phim Be You Own Light, thông điệp này một lần nữa được nhấn mạnh ở tình huống ba nhân vật Hà Hoàn, Bạch Dương và Nguyên Nguyên tụ hội với nhau ở thời khắc chạm tận đáy cuộc đời mỗi người và so sánh ai thảm hơn ai.
Nguyên Nguyên thì kể chuyện cô bị một bạn trẻ nổi tiếng hơn vào đài và cướp mất vị trí người dẫn chương trình bất động sản của cô, gia đình người bạn trai thì cạch mặt và cấm cản không cho cả hai tiếp tục quen nhau. Bạch Dương thì cười bảo rằng chuyện Nguyên Nguyên sao thảm bằng chuyện cô bị sai sót về nghiệp vụ và phải lên sóng truyền hình xin lỗi tất cả khán giả trên cả nước, sau đó phải nộp đơn từ chức trong nỗi xấu hổ ê chề. Lúc này Hà Hoàn mới động viên tinh thần hai người bạn mình rằng chuyện của hai bạn đã là gì so với những cái thảm trong cuộc đời của cô. Quả thực nếu đem so trên bàn cân thì chuyện của Bạch Dương hay Nguyên Nguyên chẳng là gì so với Hà Hoàn, nhưng Hà Hoàn vẫn có thể tự vực dậy bản thân để vượt qua nghịch cảnh thì hai cô bạn hoàn toàn có thể lạc quan vào tương lai.
Tìm thấy hào quang của chính mình
Khi đối mặt với một khoản nợ kếch xù, Hà Hoàn phải bán đi chiếc xe của mình và chuyển sang đi xe buýt đi làm, cũng như rao bán hết tất cả túi xách và đồ hiệu lên mạng. Khi chương trình đọc sách bị dừng phát sóng, cô có cơ hội được chuyển sang làm chủ nhiệm một chương trình về dưỡng sinh, nhưng Hà Hoàn lại một mực muốn quay về phòng tin tức cũ để trở lại với vai trò phóng viên như sơ tâm ban đầu. Từ một phụ nữ giàu có không cần phải lo nghĩ chuyện tiền bạc, giờ đây cô phải lao ra ngoài làm đủ mọi việc để kiếm tiền trả nợ và nuôi con. Mặc dù là người dẫn chương trình truyền hình có tiếng, cô không ngại chuyện đi tới trung tâm kỹ năng xin dạy thêm hay nhận làm công việc lái xe hộ cho những người uống bia rượu.
Trước đây khi sống một cuộc sống trong nhung lụa, Hà Hoàn cứ ngỡ rằng thứ hào quang lấp lánh bao quanh mình là của riêng mình. Chỉ khi chồng cô ôm tiền biến mất và bỏ mặc mẹ con cô lại, Hà Hoàn mới thấm thía một điều rằng những gì cô từng sở hữu cũng chỉ là hào quang do Âu Khải Ca đem lại chứ không phải do cô tự mình xây dựng nên. Như một người chợt bừng tỉnh cơn mê, câu nói của Nguyên Nguyên như một cú hất nước lạnh vào mặt cô: “Cuộc sống của chị trước đây giống như một giấc mơ mà thôi. Còn đây mới chính là hiện thực của cuộc sống!”.
Trước đây khi Hà Hoàn từng giúp đỡ Nguyên Nguyên trong công việc, Nguyên Nguyên kể với cô chuyện bị đối tác nam quấy rối và ngỏ ý muốn ngủ với cô thì mới chịu nhận lời ký hợp động. Hà Hoàn ngạc nhiên hỏi Nguyên Nguyên sao không mắng ông ta một trận rồi block số ổng luôn? Nguyên Nguyên nhìn cô chỉ biết cười trừ: “Nếu như em có một người chồng là giám đốc tài chính của một công ty chứng khoán giống như chị thì em đã làm vậy rồi”.
Khi bạn là một người vững vàng về tài chính và địa vị xã hội, bạn chẳng cần phải nể nang ai mà có thể dễ dàng hành xử theo cảm tính nếu bạn không hài lòng về chuyện gì, bởi bạn biết rằng sau lưng bạn hậu phương rất vững vàng. Nhưng với một cô gái đến từ nông thôn như Nguyên Nguyên, không có trụ cột tài chính nào để dựa dẫm, nếu cô đánh mất hợp đồng đó thì đồng nghĩa với việc không đạt KPI và sẽ bị phạt, có nguy cơ bị mất việc. Lẽ vậy cô không thể nào hành xử một cách bình thản được như đề xuất của Hà Hoàn. Phải đến khi Hà Hoàn bước ra khỏi cuộc sống trong mơ và trải nghiệm thực tế cuộc sống, cô mới biết thực tế cuộc sống này khốc liệt như thế nào. Xuyên suốt gần 40 tập phim cũng là hành trình Hà Hoàn từng bước tìm lại bản thân và trở thành hào quang của chính mình, giống như câu nói của cô với hội chị em: “Hào quang của phu nhân Âu Khải Ca là thuộc về Âu Khải Ca. Còn hào quang bây giờ mới là của tôi”.
Sự lên ngôi của các content creator
Ở góc độ của một người từng học chuyên ngành Truyền hình, mình còn tìm thấy nhiều điểm thú vị khác ở chủ đề mang tính thời sự mà bộ phim nêu ra về cuộc đào thải của ngành công nghiệp truyền hình và sự lên ngôi của tin tức mạng xã hội. Nếu như ngày trước khán giả xem đài chỉ có vài lựa chọn giới hạn là cập nhật tin tức qua báo chí hay chương trình thời sự, giờ đây tin tức có mặt ở mọi nơi dưới nhiều hình thức khác nhau trên mạng xã hội. Bạn không cần phải là một phóng viên, không cần phải được đào tạo bài bản về nghiệp vụ báo chí thì vẫn có thể đưa tin hay sản xuất chương trình theo góc nhìn của riêng bạn trên Facebook, YouTube hay TikTok. Kéo theo đó là sự ra đời của rất nhiều content creator với lượng follower cực kỳ khủng và vị trí của họ giờ đây còn được xếp cao hơn cả những MC hay biên tập viên của nhà đài.
Lùi lại cách đây khoảng độ hơn 10 năm, thời mình còn là sinh viên và từng tham gia sản xuất một số chương trình truyền hình chiếu mạng. YouTube lúc đó vẫn còn rất manh mún và chỉ đơn giản là một kênh để người ta quay video rồi đăng tải lên đó. Thời điểm ấy các chương trình truyền hình thực tế như Vietnam Idol, Vietnam Next Top Model hay The Voice còn đang làm mưa làm gió ở Việt Nam. Những sinh viên học chuyên ngành truyền hình như bọn mình không ai nghĩ được tới cái ngày chỉ trong vòng 10 năm sau đó cục diện đã hoàn toàn thay đổi như thế nào. Báo in giãy chết và các sạp báo biến mất hoàn toàn, không ai còn thích xem các chương trình thời sự hay truyền hình kiểu truyền thống, mà xu hướng của đại chúng dần chuyển sang những “chương trình thực tế” của người thật việc thật tự sản xuất trên YouTube, TikTok,…
Nhân vật Nguyên Nguyên trong phim vốn là MC của một chương trình bất động sản, nhưng khi một bạn content creator nổi tiếng trên mạng vào đài thực tập thì đã được ưu ái luôn vị trí mà Nhiên Nhiên phải mất nhiều năm mới có được chỉ vì mức độ nổi tiếng của cô này. Mặc dù vấp phải những sai lầm về nghiệp vụ cơ bản và làm việc vô tổ chức, bạn trẻ này vẫn được lãnh đạo của đài du di bỏ qua vì gia đình cô này đã đầu tư rất nhiều tiền quảng cáo cho nhà đài. Hay khi Hà Hoàn được Nguyên Nguyên giới thiệu đến làm MC cho một sự kiện văn hóa, đến ngay phút chót khi sắp diễn ra chương trình thì ban tổ chức đột ngột thay đổi MC là một hot influencer có 7 triệu follower.
Quan sát từ thực tế, chúng ta cũng không còn xa lạ gì với chuyện các YouTuber hay Tiktoker bây giờ có độ nhận diện và độ nổi tiếng ngang ngửa và thậm chí còn nhiều hơn nhiều nghệ sĩ nổi tiếng một thời. Bây giờ các content creator có tiếng được xếp chung mâm với các nghệ sĩ vốn được học hành bài bản từ trường nghệ thuật, và họ thậm chí còn xuất hiện ở nhiều vai trò khác nhau như MC, diễn viên, ca sĩ, người mẫu,… ở những địa hạt vốn chỉ dành cho dân chuyên nghiệp nhà nghề trước đây. Sự ảo tưởng về quyền lực trên mạng đôi khi khiến một số bạn trở nên “ngáo đá” và “ngáo giá” bởi mức thu nhập rất khủng mà họ kiếm được. Có một mẩu chuyện nhỏ từng khiến mình giật mình khi một đứa cháu được người nhà hỏi nó muốn học ngành gì và học trường đại học nào, nó trả lời rằng: “Con muốn làm Tiktoker nổi tiếng trên mạng”.
Đối với những vấn đề thiết thực của thời đại như vậy, mình thấy các nhà sản xuất phim hiện nay chưa khai thác được chúng sâu sát, nhưng ở một bộ phim Trung Quốc như Be Your Own Light này, biên kịch đã phản ánh được một vấn đề hết sức nhức nhối của ngành công nghiệp truyền hình nói riêng và của cả thời đại mà chúng ta đang sống. Trong phim, lãnh đạo của nhà đài cũng phải đau đầu với những kế hoạch cải tổ để chạy theo kịp với thời đại, và không ít chương trình hay nhân sự đã bị đào thải chỉ vì không còn đủ nguồn lực để phát triển như trước đây. Cho dù ekip chương trình có dành bao nhiêu tâm sức sản xuất một chương trình chỉn chu, chuẩn mực, chuyên nghiệp như thế nào, có ích gì nếu khán giả không xem mà chỉ lướt các video ngắn trên mạng?
Xem Be Your Own Light, mình ấn tượng với thần thái và diễn xuất của Lưu Đào. Dù đã 20 năm trôi qua kể từ thời Thiên long bát bộ (2003), Lưu Đào vẫn như nàng A Châu ngày nào với nhan sắc bất biến theo thời gian và diễn xuất ngày càng chín muồi. Thực sự phải xem những diễn viên thực lực như Lưu Đào diễn mới thấy kính nể trước đài từ và khả năng đọc thoại nhả chữ chuẩn mực của họ – thứ mà nhiều diễn viên trẻ bây giờ rất yếu và phải nhờ đến diễn viên lồng tiếng để che lấp khuyết điểm về giọng nói. Xem Lưu Đào diễn vai người dẫn chương trình truyền hình mà mình quên mất cô là diễn viên, cứ ngỡ là một người dẫn chương trình truyền hình thật – đó cũng là khả năng nhập vai xuất sắc khiến khán giả quên mất chuyện diễn viên chỉ đang diễn.
Có một câu nói của một vị lãnh đạo nhà đài trong phim khiến mình khá ấn tượng: “Cuộc sống là trường học tốt nhất. Thực hành là cuốn sách giáo khoa tốt nhất. Nhân sinh là những vị thầy giỏi nhất”. Từ chính câu chuyện cuộc đời của nhân vật Hà Hoàn, khi cô thực sự tự lực bước đi bằng chính đôi chân của mình, thay vì dựa dẫm vào hào quang rực rỡ của người chồng giàu có trước đây mang lại, cô mới thấm thía câu nói này sâu sắc hơn. Có thể chúng ta sẽ không có đủ thời gian và cơ hội để sống được nhiều kiếp sống, nhưng trải nghiệm cuộc đời của một nhân vật qua một bộ phim như vậy cũng cho ta thấy được trọn vẹn một kiếp nhân sinh. Đó cũng là sự vi diệu của điện ảnh hay truyền hình mà mình vẫn luôn thường nói.
P/S: Bộ phim Be Your Own Light hiện không có bản vietsub trên mạng, bạn chỉ có thể xem bản phụ đề tiếng Anh trên trang bilibili.tv (search tên phim + engsub).
"Hãy trở thành sự thay đổi mà bạn muốn nhìn thấy trên thế giới này."
- Gandhi