Biết sợ như Bồ tát

Ở thời điểm cuối năm 2022, có hai sự kiện tai tiếng của hai nhân vật có ảnh hưởng trên mạng xã hội: một là câu chuyện của TikToker N. với clip làm từ thiện gây tranh cãi “hế lô bà già nghèo khổ giữa trời đông cô đơn”, hai là câu chuyện của hotgirl T. khi dính vào một vụ kiện tụng và phải quỳ xuống xin lỗi đối phương ngay giữa tòa. Với mình đây là hai case study thú vị phản ánh bản chất của con người và thế giới mà chúng ta đang sống trên mạng xã hội ngày nay, nhân dịp đầu năm mới mình xin mạn đàm đôi chút với quý vị độc giả về chủ đề này.

Đối với những bạn nào chưa biết, mình sẽ tóm tắt lại đôi chút về sự việc. Bạn N. là một hot TikToker có hơn 670.000 lượt follow trên TikTok, chuyên review về các quán ăn với dấu ấn thương hiệu là thường chửi chủ quán hay nhân viên của quán xối xả và chê đồ ăn tơi tả. Có một thời gian trên TikTok rộ lên các video làm từ thiện thì bạn N. này cũng chuyển sang làm từ thiện dưới hình thức mua đồ ăn cho người vô gia cư. Trong khi các TikToker khác làm từ thiện với tâm thái rất vui vẻ, dễ thương với người nghèo thì bạn N. này lại chào bà cụ ngồi ngay bến xe buýt một câu rất mất cảm tình như trên, kèm theo một số câu nói đầy miệt thị trong clip như: “nghèo mà còn chê đồ ăn”, “bớt nghèo lại đi nha, không ai giúp hoài đâu”. Kết cục là dư luận cực kỳ bức xúc với video phản cảm của N. và kêu gọi tẩy chay, khiến cho TikTok có động thái xóa kênh của N. vĩnh viễn và cơ quan chức năng cũng vào cuộc xử phạt cậu.

Sự việc của hotgirl T. thì liên quan tới một vụ hỗn chiến giữa cô và một người khác, nguyên nhân xuất phát từ việc một shop bán hàng livestream khác sử dụng hình ảnh bên T. để bán mà không xin phép nên hai bên mới hẹn gặp nhau hai mặt một lời. Cuộc nói chuyện lẽ ra sẽ kết thúc trong tốt đẹp nếu không có một người bạn của bên đối phương xuất hiện và lời qua tiếng lại, dẫn tới cuộc ẩu đả sau đó giữa người này và các nhân viên của hotgirl T. Hậu quả là người đó bị thương tích và kiện ngược lại hot girl T. khiến cho cô phải hầu tòa và đối diện với án phạt ở tù một năm. Trước đó sau cuộc hỗn chiến, trên livestream T. rất mạnh miệng tuyên bố cô chẳng thấy mình sai gì cả và không việc gì phải quỳ xuống xin lỗi người kia. Kết cục là trước tòa án, T. ôm chặt đối phương, quỳ xuống tha thiết năn nỉ xin đối phương xin lỗi.

Chúng sinh sợ quả

Khi đang nổi tiếng và còn sức ảnh hưởng trên mạng, cả hai nhân vật N. và T. này đều là những người có cá tính rất mạnh, có phần bất cần và không quan tâm tới dư luận. Ở thời điểm xảy ra hai vụ việc kể trên, cả hai đều chưa biết sợ là gì – bạn N. còn dám chửi ngược lại cộng đồng mạng khi tẩy chay bạn ấy và công khai chửi nhiều hot TikToker khác làm clip phê bình bạn, còn hotgirl T. thì vẫn lên livestream tuyên bố mình sẽ không bao giờ xuống nước xin lỗi và chẳng thấy việc mình làm có gì to tát mà phải xin lỗi. Chỉ đến khi nhân xấu trổ thành quả xấu, cả hai phải đối diện với những hậu quả không mong muốn – bị dư luận tẩy chay, bị mất kênh, bị phạt, bị đi tù – thì cả hai mới biết sợ là gì và quay đầu hối lỗi.

Nếu theo dõi tình tiết hai vụ việc này và xem video của hai nhân vật trước và sau sự việc, có thể bạn sẽ thấy ngạc nhiên đến khó tin, như thể đó là hai con người hoàn toàn khác biệt. Một bạn N. đanh đá cá cầy mở miệng ra câu nào là chửi câu đó đột nhiên trở nên nói chuyện lễ phép, dễ thương và siêu thảo mai. Một hotgirl T. sang chảnh nhiều tai tiếng đột nhiên chuyển sang làm video kể lại tuổi thơ nghèo khó, nói chuyện triết lý về đạo Phật, quay về hướng nội và về quê nghỉ ngơi một thời gian. Câu hỏi chúng ta đặt ra ở đây là: Vì sao ngay từ đầu họ không biết sợ cái kết cục mà mình sẽ đối diện?

Đa số con người vì vô minh thiếu trí nên thường không bao giờ biết sợ cái nhân xấu mà mình gieo, chỉ đến khi cái nhân xấu trổ ra quả xấu, phải đối mặt với cái hậu quả nhãn tiền đó thì họ mới sợ xanh mặt mày và ăn năn hối lỗi. Quả là cái thường đến chậm, nó không xảy đến ngay lập tức khi bạn gieo nhân mà có khi phải qua nhiều năm mới tới. Con người ta bởi vì sợ khổ nên mới luôn cầu vui, thành ra dể duôi thỏa mãn bản thân trong giây phút hiện tại để mình vui, mình sướng, mình đã cái nư trước đã còn hậu quả thì để từ từ tính sau.

Như mình có một người cậu, suốt thời tuổi trẻ tới tuổi trung niên thường xuyên ăn uống nhậu nhẹt thả cửa, đến giờ về già thì cơ thể bắt đầu trổ ra đủ thứ bệnh như tiểu đường, bệnh gan hành cho lên bờ xuống ruộng. Giờ cậu phải ăn uống kiêng khem, đi khám và uống thuốc đều đặn cho tới mãn đời, đi đám giỗ đám tiệc không bao giờ dám uống bia rượu nữa. Từ một người vô thần (không tin vào thế giới tâm linh), giờ đây mỗi sáng cậu đều ra bàn thờ thắp nhang và khấn vái ông bà phù hộ vì đã biết sợ – sợ mình sẽ chết sớm, không còn sống được với con cháu bao lâu. Không nói chi đến thế hệ chú bác của chúng ta, có biết bao nhiêu thanh niên trẻ tuổi ngày nay cũng đang thả trôi cuộc đời mình trong những thú vui một chút thôi như thế? Ngày hôm nay bạn ngược đãi với bản thân thì cái quả bạn nhận lãnh chỉ là sớm hay muộn.

Trong bộ phim Gió thổi bán hạ mình xem gần đây nói về đề tài kinh doanh thép ở Trung Quốc thập niên 1990, nhân vật Ngũ Kiến Thiết là một ông trùm trong ngành thép và đã đấu thầu thắng nhà máy thép của địa phương. Tuy nhiên ông ta chỉ quan tâm tới cái lợi trước mắt là làm sao sản xuất được nhiều thép đáp ứng cho các đơn đặt hàng, đảm bảo dòng tiền đổ vào nhà máy và làm sao cắt giảm những khoản chi phí khác tới mức tối đa, từ đó dẫn tới việc nhà máy lén lút tắt máy lọc chất thải để tiết kiệm tiền và xả thải ra môi trường. Hậu quả là dân cư vùng lân cận bị ảnh hưởng khi nước sinh hoạt có mùi hôi thối nặng nề, tôm cá nuôi trồng trong ao hồ bị chết hết, thế là người dân tìm đến nhà máy hỏi cho ra nhẽ. Lẽ ra khi cái nhân bắt đầu trổ như thế này, Ngũ Kiến Thiết nên biết sợ và tìm cách hóa giải ngay từ gốc, nhưng vì vẫn tiếc tiền và tham lợi nên ông ta lại cho đào giếng chôn chất thải và lấp liếm với dân chúng. Kết cục sau đó chuyện gì tới cũng tới, báo chí truyền hình vào cuộc đưa tin và nhà máy của ông ta bị đình chỉ hoạt động để điều tra, cuối cùng dẫn tới phá sản.

Bồ tát sợ nhân

Trong đạo Phật có một câu dạy rất hay: “Bồ tát sợ nhân, chúng sinh sợ quả”. Bồ tát là người trí tuệ, đã giác ngộ được thấu suốt được lý nhân quả trong ba đời và thấy được những cái manh nha của sự khổ đau và an lạc nên người chỉ sợ nhân chứ không sợ quả. Chúng sinh thì ngược lại, vì còn u mê và chưa thông hiểu luật nhân quả nên chỉ biết sợ quả chứ không sợ nhân. Quy luật nhân quả bất biến từ ngàn đời nay là gieo gì thì gặt nấy, bạn không thể gieo hạt ớt mà đòi gặt quả nho. Chung quy là muốn hết khổ được vui, tốt nhất chúng ta đừng nên gieo nhân xấu hay cái mầm mống đau khổ, mà nên cần mẫn gieo trồng nhân an vui.

Bồ tát bởi thấu triệt được lẽ nhân quả và nhìn thấy trước được bao nhiêu quả xấu sẽ trổ ra từ nhân xấu đó nên người đã diệt trừ nhân xấu từ trong trứng nước. Con người ta cũng vậy, nếu không biết quán xét những cái nhân xấu trong tư tưởng, lời nói và hành động của mình làm mỗi ngày thì quả xấu sẽ lần lượt xảy đến trong quãng đời còn lại của chúng ta. Bạn thích nói xấu người khác? Một ngày nào đó tiếng xấu cũng đến tai người kia và bạn sẽ bị cho biết tay hay mất mặt. Bạn lười tập thể dục? Một ngày nào đó thân hình bạn sẽ sồ sề xấu xí và cảm thấy hết sức nặng nề. Bạn hay thức khuya ngủ nướng? Một ngày nào đó đầu óc bạn sẽ không còn tỉnh táo như trước, dễ bị kiệt sức, phải vay mượn sự tỉnh táo từ cafein và sức khỏe tinh thần cũng có vấn đề.

Nếu như con người ta biết sợ cái nhân xấu trong từng việc mình làm hay không làm ở hiện tại và có hành động để phòng ngừa, họ sẽ không bao giờ sợ chuyện một ngày nào đó cái quả xấu sẽ xảy đến. Từ không biết sợ đến biết sợ đã là một khoảng cách cần rèn luyện, thì từ biết sợ đến hành động để không còn phải sợ lại là một khoảng cách khác cần rèn luyện nhiều hơn và phải tập thành thói quen trong cách tư duy và hành động. Có thể đây sẽ là một kỹ năng mới mà bạn cần chú tâm rèn luyện và phát triển trong năm mới để chuyển hóa cuộc đời bạn theo hướng nhẹ nhàng và bình an hơn về sau.

Trong câu chuyện của hai nhân vật N. và T. đầu bài, còn một khía cạnh khác mình chỉ lạm bàn qua đôi chút là bản chất của mạng xã hội và thuật toán thu hút sự chú ý. Thuật toán của những nền tảng như TikTok và Facebook sẽ ưa chuộng những nội dung thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng càng nhiều càng tốt, bởi lẽ mọi người càng quan tâm bàn tán và thảo luận một chủ đề gì đó thì họ càng trở nên gắn kết với nền tảng đó và dành nhiều thời gian cho nó hơn (đồng nghĩa mạng xã hội đó cũng thu được về cả khối tiền).

Để trở nên thu hút và nổi tiếng trên mạng xã hội, những content creator cũng phải đua nhau tạo ra những nội dung gây sốc, độc lạ và có thể gây tranh cãi càng nhiều càng tốt, từ đó mới dẫn tới những video phản cảm như chúng ta đã xem trong thời gian qua. Khi bị cuốn theo hào quang của những nền tảng này, một ngày nào đó người dùng cũng sẽ biến thành một con người khác – một phiên bản vốn dĩ không phải con người họ ban đầu, mà nhân cách đó do chính mạng xã hội nhào nặn nên. Và đó là vấn đề chung của xã hội hiện tại mà chúng ta cần phải suy ngẫm lại về cách sống tỉnh thức trên mạng, thay vì để mạng xã hội thao túng tâm lý chúng ta.

Nếu bạn cảm thấy đồng điệu và rút tỉa được điều gì đó từ bài viết trên, bạn có thể ủng hộ blog để Chơn Linh có thêm động lực chia sẻ và duy trì hoạt động của blog trong tương lai.

Ủng hộ tác giả