Thuở nhỏ ai từng xem qua “Tây Du Ký” cũng đều biết nhân vật Tôn Ngộ Không ngoài 72 phép thần thông học được từ Bồ Đề Lão Tổ thì còn có phép hỏa nhãn kim tinh luyện được khi bị nung bảy bảy bốn chín ngày trong lò bát quái của Thái Thượng Lão Quân. Với phép hỏa nhãn kim tinh, Tôn Ngộ Không có thể nhìn thấu bản chất của một sinh vật để biết đó có phải là yêu quái giả dạng hay không. Cho dù là yêu quái phương nào biến hóa ra muôn hình vạn trạng thì cũng không qua được hỏa nhãn của Tề Thiên. Nhưng Đường Tăng chính vì không có hỏa nhãn kim tinh nên mới thường hay nhận lầm yêu quái là dân thường và nhiều lần trách mắng việc Tôn Ngộ Không giết chết những con yêu quái đội lốt người phàm.
Trong đời sống, sự ngộ nhận của Đường Tăng cũng là điều thường thấy ở đa số những người chỉ chấp vào hình tướng bên ngoài mà không có khả năng nhận ra bản chất thật sự của vấn đề như Tôn Ngộ Không. Giống như bọn yêu quái, chúng có thể biến hóa ra muôn vàn hình tướng khác nhau nhưng bản chất chúng chỉ là yêu quái. Khi chấp vào hình tướng, chúng ta dễ bị nó làm mờ mắt để rồi bị dẫn dụ rơi vào cạm bẫy và gặp phải hậu quả khôn lường. Hiểu về hình tướng và bản chất, chúng ta sẽ có được hỏa nhãn kim tinh để nhìn thấu mọi sự trong đời.
Hiểu về hình tướng và bản chất
Trong triết lý của Phật giáo, sự tu hành được chia thành hai phương diện chính là Sự và Lý, hay còn được gọi là Sự tướng và Giáo tướng. Sự tướng bao gồm tất cả những thực hành như niệm Phật, tụng chú, đọc kinh, ngồi thiền, kiết ấn, cúng dường,… Còn Giáo tướng là những ý nghĩa sâu xa mầu nhiệm mà các bậc thầy rút ra từ Sự tướng để chỉ dạy chúng ta. Nói một cách dễ hiểu, Sự tướng chính là Hình tướng hay Hình thức, còn Giáo tướng là Bản chất đằng sau một phương pháp tu hành. Đa số những người mới nhập môn thường hay chấp vào hình tướng mà không nhận ra được bản chất nếu không được một bậc thầy nào đó chỉ điểm.
Ví như trong việc ngồi thiền, có muôn vàn hình thức khác nhau như ngồi xếp bằng, bán già hay kiết già, rồi vị trí tay đặt thế nào, cách hít thở và quán tưởng ra sao, v.v. Nếu đặt nặng hình thức, bạn như bước vào mê hồn trận bởi mỗi phương pháp thiền tập lại có một hình thức khác nhau với những khuôn phép nhất định. Hay như trong việc niệm Phật hay đọc kinh, cũng có vô vàn hình tướng như đọc tiếng Phạn hay phiên âm, rồi đọc lớn thành tiếng, đọc thầm hay đọc trong tâm, v.v. Tuy nhiên, khi xét về bản chất thì ngồi thiền hay niệm Phật, đọc kinh đơn giản chỉ là sự tĩnh tâm hướng vào bên trong và hướng về một đấng thiêng liêng nào đó mà bạn tin tưởng. Một khi hiểu về bản chất, bạn sẽ không còn quá chấp về hình tướng mà có thể tùy nghi sử dụng hình thức nào phù hợp với mình.
Trong đời sống, sự hiện diện của hình tướng và bản chất thì rất tinh vi, khó nhận ra nếu bạn không có mức độ trải đời nhất định hay một thiên khiếu trời phú. Hình tướng thì giống như những chiếc nhãn dán được người ta dùng để định danh mọi thứ. Nhãn dán càng bóng bẩy càng lộng lẫy thì càng được nhiều người khao khát và theo đuổi như một mục tiêu trong đời, chẳng hạn như trở thành quản lý, CEO, chủ doanh nghiệp, doanh nhân thành đạt, influencer, sở hữu nhiều tài sản hay hàng hiệu, có nhiều bằng cấp, đi du lịch ở nhiều nơi, v.v. Trên mạng xã hội trong những năm qua, chúng ta đã chứng kiến một sự chuyển dịch chưa từng có trong việc chạy đua và khoe khoang những nhãn dán gắn liền với cái tôi cá nhân. Nói cách khác, tôi được định danh bởi những cái nhãn tôi được gán lên người.
Trong khi đó, bản chất là cái chân giá trị (hay giá trị cốt lõi, chân thực nhất) của con người hay sự vật, sự việc thì không phải ai cũng nhìn ra được. Ngay cả khi nhìn ra, người ta cũng rất khó chấp nhận vì sự thật thường luôn gai góc hay mất lòng, và cũng bởi vì phần lớn mọi người đều xem những cái hình tướng bên ngoài đó là tiêu chuẩn. Đơn cử một ví dụ, nhiều người sẽ thấy nghề tiếp viên hàng không là sang chảnh, tiếp viên nào nhan sắc cũng ngời ngợi, ăn mặc đẹp đẽ trong một môi trường hào nhoáng và được bay tới nhiều quốc gia. Nhưng xét về bản chất, công việc của một tiếp viên hàng không thực chất chỉ là người phục vụ, không khác gì một anh lơ xe trên xe đò hay một bồi bàn trong nhà hàng. Khách cần gì thì tiếp viên phải đáp ứng theo yêu cầu của khách và đôi khi sẽ gặp phải những hành khách khó ở khó chiều. Một bên phục vụ ở trên cao, một bên phục vụ ở dưới đất – vậy xét ra ai đẳng cấp hơn ai?
Mình đưa ra ví dụ trên không với mục đích hạ thấp công việc của một tiếp viên hàng không, điều mình muốn truyền tải là những cái hào nhoáng chúng ta nhìn thấy bên ngoài về công việc này chỉ là hình thức – về hình thức thì có sự phân cấp vai trò nhưng về bản chất thì tính chất công việc của họ cũng như bất kỳ ai làm nghề phục vụ. Một ví dụ khác, bạn có thể thấy một người bán trà đá vỉa hè hay bán xôi lề đường là một công việc lao động cực nhọc hay thấp kém, không thể so sánh được với những nhân viên văn phòng quần là áo lượt, ngồi máy lạnh trong những tòa nhà cao cấp. Nhưng trong thực tế, có những người bán trà đá hay bán xôi ở những nơi đắc địa mỗi tháng có thể kiếm thu nhập 20-30 triệu là bình thường, nhiều người nhờ buôn gánh bán bưng mà còn tích lũy được tiền mua đất mua nhà hay sắm vàng. Trong khi đó, dân văn phòng tuy sang chảnh hơn nhưng về bản chất cũng chỉ là đi làm thuê, lãnh lương tháng trung bình 8-15 triệu cho các vị trí phổ thông.
Nếu xét trên cái nhãn địa vị xã hội, CEO một công ty có thể ở vị thế cao hơn một bà bán trà đá hay bán xôi. Nhưng khi xét về bản chất, CEO thành lập doanh nghiệp là để bán hàng và phục vụ khách hàng, còn bà bán trà đá hay bán xôi mở hàng là cũng phục vụ cho nhu cầu của khách – như vậy bản chất của cả hai đều là bán hàng như nhau. Bà bán trà đá hay bán xôi nếu thuê mặt bằng, mở cửa tiệm và đăng ký kinh doanh thì nghiễm nhiên cũng trở thành một CEO, và nếu bà ấy mở chuỗi franchise nhượng quyền thương hiệu khắp cả nước hay ra quốc tế thì lúc đó chưa biết vị thế của ai hơn ai. Khi nhìn thấu bản chất một cách sâu sắc, ta sẽ có cái nhìn tỉnh táo hơn và không phải chạy theo các nhãn dán mà đám đông định đặt như tiêu chuẩn.
Luyện tập hỏa nhãn kim tinh
Cuộc sống này tuy muôn màu muôn vẻ nhưng chung quy cũng chỉ xoay quanh hình tướng và bản chất. Như Tôn Ngộ Không muốn có được hỏa nhãn kim tinh cũng phải tôi luyện qua bao nhiêu lần đau đớn trong lò bát quái, quá trình luyện có được cặp mắt tinh đời cũng không phải điều dễ dàng. Trong khuôn khổ bài viết này, mình sẽ chia sẻ một số khía cạnh để bạn đọc tham khảo như một phương thức để thực hành hỏa nhãn kim tinh.
1. Quán xét bản chất một người
Hồi xưa đi làm mình có chơi với một chị giám đốc nọ, mỗi lần nói chuyện với mình thì chị rất sốt sắng quan tâm tới các vấn đề mình gặp phải. Trải qua nhiều chuyện, mình mới nhận ra sự quan tâm đó chỉ là giả lả với nhau để gìn giữ mối quan hệ trong công việc chứ không phải là sự quan tâm thật lòng. Có lần chị thấy mình bị ho mấy tuần liền chưa hết, chị hỏi thăm rồi giới thiệu một loại thuốc rất hay mà con chị hay uống, xong rồi chị bảo mai sẽ đem lên cho mình một chai dùng thử vì ở nhà chị mua nhiều lắm. Sau đó lời hứa của chị trôi vào quên lãng và mình phải tự đi mua chai thuốc đó ngoài tiệm để dùng. Hay một lần khác khi trò chuyện về chủ đề ăn uống dinh dưỡng, chị cũng có hứa sẽ lên cho mình một thực đơn ăn uống cho phù hợp với thể trạng (vì chị cũng là health coach). Và sau đó là không có sau đó nào cả vì chị cũng quên luôn những gì đã hứa.
Để quán xét bản chất của một người, bạn không nên để lời nói hoa mỹ ngon ngọt đánh lừa mà hãy nhìn vào hành động thực tế của họ và hãy xem lời nói có đi đôi với hành động hay không. Người thật lòng sẽ chú tâm tới những gì họ nói và biến lời nói thành hành động, còn người giả tạo thì chỉ nói cho vui lúc cao hứng, nói đó rồi quên đó cốt chỉ để thảo mai thảo quả với người khác mà thôi. Chẳng hạn cùng là việc mình bị ho, nhưng một bạn đồng nghiệp khi thấy mình ho hoài như vậy mới âm thầm tới dúi vào tay mình một viên kẹo ngậm. Chỉ một hành động nhỏ nhưng cho thấy được sự quan tâm thật lòng của bạn, chứ không phải hỏi han vài câu rồi hứa hẹn mà sau đó không thấy làm gì.
Khi đi làm chốn công sở, bạn hãy thử để ý xem cách mà lãnh đạo công ty bạn nói với cách mà họ làm để thấy được mức độ thật lòng của họ khi đối đãi với nhân viên. Một số vị sếp nói chuyện thì hay ho lắm, hứa hẹn với nhân viên bao nhiêu chính sách tốt đẹp, phúc lợi tràn trề, nhưng thực tế làm được bao nhiêu thì lại không thấy. Nhìn rộng ra, bạn sẽ thấy có rất nhiều lời nói hoa mỹ hay “sâu sắc” trong đời sống đến từ nhiều thành phần, từ chính trị gia, lãnh đạo doanh nghiệp, người nổi tiếng, influencer, các chuyên gia đào tạo, đồng nghiệp, bạn bè, v.v. Có bao nhiêu phần trong đó là hình thức được tô vẽ hào nhoáng và bao nhiêu phần là sự thật? Hãy tập nhận diện bản chất và ý định hay động cơ thực sự của một người ẩn đằng sau lời nói và sự phô diễn của họ.
2. Quán xét bản chất một việc
Gần đây mình có xem được một video trên YouTube chia sẻ về cách kiếm tiền online tốt nhất cho người mới của một bạn YouTuber nọ. Kênh của bạn tập trung khai thác chủ đề kiếm tiền online và có khoảng vài trăm ngàn subscriber. Mở đầu video, bạn phân tích về những cách kiếm tiền online phổ biến hiện nay như kinh doanh online, affiliate marketing, làm influencer, content writing với những ưu điểm và nhược điểm riêng, nhưng tựu trung lại là những cách này đều tốn kém chi phí đầu tư, tốn thời gian và đòi hỏi nhiều kiến thức lẫn kinh nghiệm. Sau đó, bạn đi vào vấn đề chính là giới thiệu cách kiếm tiền online tốt nhất cho người mới bắt đầu, đó là làm copywriting cho người nước ngoài trên các nền tảng thuê freelance như Upwork. Bạn đưa ra nhiều lập luận chứng minh vì sao cách làm này lại hiệu quả và dẫn chứng bằng số liệu thực tế là nó đã từng giúp bạn kiếm được số tiền 50 triệu/tháng.
Tiếp đó, bạn lại nêu ra những khó khăn từ chính trải nghiệm của bản thân khi tự học copywriting và việc đã bị mất tiền lẫn mất thời gian ra sao trong quá trình này. Cuối cùng, bạn đưa ra một giải pháp hết sức hấp dẫn cho người xem thông qua khóa học copywriting của bạn với ưu đãi đặc biệt chỉ còn 3,5 triệu, nếu không đăng ký sớm thì ưu đãi có thể hết hạn chỉ sau vài tuần. Nếu là một người có đam mê kiếm tiền thì khi xem video này, bạn rất dễ bị thuyết phục và có thể sẽ bỏ tiền ra để đăng ký khóa học ngay và luôn. Bằng chứng là khi lướt xuống phần bình luận bên dưới, mình thấy có rất nhiều bạn trẻ tỏ ra ngưỡng mộ tầm nhìn và cách tư duy mới mẻ của bạn này, cũng như quan tâm tới khóa học. Nhưng là một người từng chinh chiến trong lĩnh vực đào tạo, từng làm marketing và có hiểu biết về copywriting, những gì bạn chia sẻ khó qua mắt được mình.
Trước hết nói về khía cạnh copywriting, chuyện bạn làm copywriting trên các nền tảng như Upwork cho người nước ngoài thì rất lý tưởng vì thu nhập bạn kiếm được từ các dự án sẽ tính bằng tiền đô và mức phí bạn nhận cao hơn nhiều so với các dự án freelance trong nước. Tuy nhiên, muốn kiếm được tiền theo hình thức này thì đòi hỏi ba yếu tố: Một là, bạn phải có kiến thức nền tảng về copywriting và khả năng viết lách. Hai là, bạn phải giỏi tiếng Anh và viết tiếng Anh ở mức tốt. Ba là, bạn phải có profile tốt để cạnh tranh với nhiều freelancer ở các nước khác. Có thể bạn YouTuber này là người hội tụ đủ cả ba yếu tố trên nên mới có cơ hội kiếm tiền bằng copywriting thuận lợi như thế, nhưng trên thực tế thì không phải ai cũng dễ dàng làm được như vậy.
Ngay cả bạn mình là một freelancer chuyên nghiệp trong lĩnh vực PR & Content, rất giỏi tiếng Anh và từng làm nhiều agency lớn quốc tế nhưng bạn than với mình kiếm job trên Upwork không dễ vì mức độ cạnh tranh cao. Chưa kể nếu so khả năng viết tiếng Anh hay thì freelancer bản xứ và khối các nước sử dụng tiếng Anh như Singapore, Malaysia, Philippines,… chiếm ưu thế hơn người Việt Nam rất nhiều. Vốn dĩ một người giỏi tiếng Việt chưa chắc đã viết được copywriting bằng tiếng Việt tốt, huống hồ copywriting bằng một ngôn ngữ khác như tiếng Anh mà lại nhắm vào tệp khách hàng là người bản xứ thì mình không hiểu các bạn lấy tự tin ở đâu ra. Bởi lẽ những bạn học khá tiếng Anh, trình độ IELTS cỡ 6-7.0 thì khả năng Writing cũng chỉ dừng ở mức viết essay học thuật, văn bản thư từ, còn việc viết sáng tạo như copywriting là một phạm trù hoàn toàn khác.
Thứ hai là nói về khía cạnh đào tạo và marketing, video chia sẻ của bạn YouTuber này có kịch bản hết sức chặt chẽ và đầy sức thuyết phục, áp dụng đúng công thức AIDA trong content bán hàng: Attention (Thu hút), Interest (Thích thú), Desire (Khao khát), Action (Hành động). Bạn biết cách đặt vấn đề để thu hút sự chú ý, khiến người xem thích thú với những thông tin bạn bật mí và khao khát muốn biết giải pháp bạn đưa ra, để rồi bạn kết lại bằng việc kêu gọi hành động đăng ký khóa học. Công thức này thời còn làm marketing, mình đã xài để chạy chiến dịch quảng cáo cho không biết bao nhiêu hội thảo phễu, kết quả thu về là hàng trăm đơn đăng ký vào khóa học mục tiêu. Thử nhẩm tính với mỗi khóa học 3,5 triệu x 100 người thì bạn đã thu về ngót nghét 350 triệu bỏ túi.
Xét về hình tướng, bạn YouTuber đó đang “moi gan rút ruột” ra tiết lộ bí quyết kiếm tiền online tốt nhất cho người xem, qua những chia sẻ hết sức tận tâm tận tình với mong muốn ai cũng có thể kiếm được thu nhập cao như bạn từng làm. Nhưng xét về bản chất, video này chỉ là một dạng phễu content để thu hút khách hàng tiềm năng đăng ký khóa học mục tiêu của bạn với mục đích kiếm tiền. Bạn chỉ bỏ ra 10 đồng xây dựng nội dung và đóng gói khóa học online nhưng có thể thu về 100 hay 1.000 đồng về lâu về dài. Chưa biết trong số những người bỏ tiền ra học vì tin tưởng ở bạn, bao nhiêu người sẽ có thể kiếm tiền được tiền như hứa hẹn (khả dĩ vẫn sẽ có một số ít những bạn có năng lực sẵn thì vẫn sẽ thành công), nhưng chắc chắn rằng cái người KIẾM ĐƯỢC TIỀN NHIỀU NHẤT không ai khác – chính là bạn ấy.
Trên đây chỉ là một vài ví dụ nhỏ để bạn đọc có thể tập nhận diện hình tướng và bản chất của con người hay những sự việc thường gặp trong đời. Nếu không đủ tỉnh táo để nhìn ra bản chất, chúng ta rất dễ bị hình tướng dẫn dụ và đánh lừa, giống như cách bọn yêu quái lường gạt và phỉnh phờ những người nhẹ dạ cả tin như Đường Tăng. Và những ai dám đứng lên chỉ ra bản chất của yêu quái như Tôn Ngộ Không, thói thường lại bị đám đông như Đường Tăng, Trư Bát Giới và Sa Tăng phản đối kịch liệt, bởi những gì họ nói sẽ đả kích trực tiếp vào niềm tin mù quáng bấy lâu nay của đám đông. Lẽ vậy, hỏa nhãn kim tinh là pháp bảo để bạn tự nhận diện và soi tỏ mọi sự trong đời mình, để từ đó có sự đánh giá và biết nên làm gì cho đúng, chứ không cần phải đem ra tranh biện hay chứng tỏ với đám đông.
Nếu bạn cảm thấy đồng điệu và rút tỉa được điều gì đó từ bài viết trên, bạn có thể ủng hộ blog để Chơn Linh có thêm động lực chia sẻ và duy trì hoạt động của blog trong tương lai.
