Cách đây mấy năm mình từng tham dự một đại sự kiện của công ty nọ tổ chức, với quy mô lên tới gần cả ngàn người, kéo dài trong suốt 3 ngày liên tục. Ở một phần nội dung chính trong chương trình, diễn giả xoáy vào sự cách biệt giàu – nghèo qua một số hình minh họa. Khi bị bệnh, người giàu được nằm phòng VIP riêng tư sang chảnh như khách sạn, còn người nghèo nằm bệnh viện công trong một phòng chen chúc cả tá bệnh nhân. Khi đi du lịch, người giàu đi đến những nơi đắt tiền và vắng vẻ, còn người nghèo thì chen chúc trong những bãi biển đông nghịt người.
Còn rất nhiều ví dụ tương tự như thế, vì đây là một thủ thuật tâm lý được diễn giả sử dụng để khắc sâu cái sự nghèo khổ trong tâm khảm những người nghèo, để họ phải giật mình tỉnh ngộ rằng mình đang sống quá nghèo. Chưa hết, diễn giả ấy còn chơi một đòn mạnh tay hơn khi vẽ ra một bức tranh tương lai tươi sáng, với những công nghệ chẳng khác bảo bảo bối thần kỳ của Doraemon, và dĩ nhiên – bạn chỉ được sử dụng những công nghệ ấy, khi bạn giàu. Sau cùng, khi hầu hết mọi người trong khán phòng đều bắt đầu hoang mang lo sợ về hiện tại và tương lai của mình, diễn giả ấy tung ra một chiêu thức cuối cùng: ban phát hồng ân cho những người ngồi trong khán phòng bằng một con đường làm giàu bền vững nhờ tiền mã hóa (crypto).
Lộ trình đi tới con đường ấy được vạch ra hết sức chi tiết, bạn phải tham gia gói VIP này, bạn phải đăng ký khóa học nọ, bạn phải mua dịch vụ kia – mà để tham dự hết tất cả những thứ ấy để được đảm bảo một con đường thoát nghèo và đặt chỗ trước ở tương lai, trung bình mỗi người phải mất tối thiểu từ chục triệu cho tới hàng trăm triệu đồng.
Một kịch bản hết sức quen thuộc, nếu bạn từng tham dự một số khóa học về làm giàu hay phát triển bản thân. Và có hàng trăm người đổ xô xuống bàn đăng ký, ngay cả khi không có đủ tiền trong tài khoản thì họ sẵn sàng trả góp, vay tín dụng hoặc vay tiền từ bạn bè, người thân để không bỏ lỡ cơ hội có một không ai ấy, vì ai cũng sợ mình nghèo bền vững.
Trong số những người mình quen biết tham gia chương trình ấy, một số sau này giàu lên thật nhờ những gì vị diễn giả ấy dạy, một số thì không và đến bây giờ vẫn còn phải trả góp các gói dịch vụ đã đăng ký, số khác thì đã bỏ cuộc giữa chừng vì tương lai tươi sáng đâu chưa thấy mà hiện tại đã thấy u ám vì trả nợ tín dụng ngân hàng hay trả lãi vay mượn sấp mặt luôn.
Hồi ấy mặc dù nghe những thông điệp như vậy ra rả bên tai, dù biết được nhiều bí mật bí quyết từ những người trong cuộc về thị trường tiền mã hóa ở giai đoạn đầu – mà nếu làm theo thì giờ này hẳn mình cũng đã giàu, nhưng mình đều bỏ ngoài tai. Một phần vì giàu có chưa bao giờ là mục tiêu của mình trong đời, phần khác là vì mình không sợ cái nghèo tới mức phải học và đi vào con đường làm giàu để thoát nghèo. Dạo ấy trên truyền thông cũng rộ lên cuộc ly hôn đình đám giữa hai vợ chồng chủ tịch Trung Nguyên, với câu nói nổi tiếng của ông Đặng Lê Nguyên Vũ: “Tiền nhiều để làm gì?”.
Khi đứng trước những lựa chọn và cơ hội về làm giàu từ những người xung quanh, mình cũng từng tự đặt cho bản thân câu hỏi: “Mình giàu rồi thì mình làm gì?”.
Có một giấc mơ thú vị liên quan đến câu hỏi này mà mình từng trải qua. Trong mơ mình đi đến một cung đường cũ nơi mình từng học cấp hai, và ghé ăn một tô mì quảng đầu hẻm. Thật bất ngờ khi cô bán mì quảng lại là mẹ đứa bạn cấp hai của mình, mà hồi trước mình từng nghe kể gia đình nó trúng mười tờ độc đắc và lên đời trở thành tỷ phú ở xóm lao động đó. Bản thân mình thấy ngạc nhiên nên mới hỏi cô rằng, vì sao nhà cô trúng độc đắc giàu có rồi mà lại vẫn còn bán mì quảng như ngày trước, hay xài hết tiền rồi nên giờ mới bán mì quảng lại? Cô bảo đâu có, nhà cô vẫn giàu mà, chỉ là từ khi giàu lên rồi ăn ngon mặc đẹp đi du lịch khắp nơi thì cũng đã vui chơi đã đời, giờ ở nhà ngồi không chán quá nên cô mới mở quán bán lại. Mỗi ngày bán quán thì còn có công ăn chuyện làm, đủ thứ chuyện để lo toan chuẩn bị, với có khách quen tới ăn ngồi nói chuyện bà tám cũng vui.
Mình mới hỏi thăm tiếp tình hình đứa bạn mình bây giờ sao, nó học ngành gì trường đại học nào, đã đi làm ở đâu hay chưa. Nghe mình hỏi cô mới buồn lòng nên than thở, bảo rằng từ ngày gia đình cô giàu lên rồi thì thằng con cô cũng đâm ra lười học, nó học hết cấp ba rồi nghỉ chứ có đi thi đại học đâu. Vì nhà giàu rồi thì cần gì phải đi làm kiếm tiền nữa, nó chỉ ở nhà chơi game suốt thôi, tới giờ gần ba chục tuổi đầu vẫn vậy đó. Sau khi ăn xong tô mì quảng, mình đi ngang nhà đứa bạn thì ngó vào nhà thấy đúng thật là nó đang ngồi say mê chơi game. Giấc mơ đến đó là kết thúc.
Khi trò chuyện với một số bạn bè thân quen, một câu hỏi vui mình hay hỏi tụi nó là khi trúng số rồi mày sẽ làm gì. Hầu hết đều trả lời ngay tắp lự, không cần phải suy nghĩ – rằng sẽ nộp đơn nghỉ việc ngay và luôn. Nếu không vì lẽ mưu sinh, chắc không ai muốn cắm mặt tám tiếng mỗi ngày vào màn hình máy tính nơi công sở, trong một môi trường phần nhiều là độc hại và có quá nhiều người làm khó làm dễ bạn mỗi khi đi làm. Ấy vậy mà trong một năm gap year, khi không phải bận tâm lo chuyện tài chính, nhiều ngày dài ăn hàng ở không như một tỷ phú thời gian, đôi khi mình lại thèm khát cảm giác được đi làm. Xét về một mặt nào đó, có một công chuyện gì đó để làm, có một thứ để theo đuổi thì vẫn vui hơn là không làm gì – ít nhất đó phải là ngành nghề hay công việc khiến bạn thật sự yêu thích (nhưng đáng buồn là đa số người đi làm đều không yêu thích công việc của họ).
Một anh bạn mình, sau khi trầy trật qua con đường làm giàu, cuối cùng anh cũng giàu hơn thật với những khoản đầu tư anh bỏ ra. Nhưng ngay khi đã giàu rồi, anh lại cảm thán:
Rốt cuộc ta muốn gì?
Mình nói với mọi người là mình muốn kiếm thật nhiều tiền, thành một trader chiên ăn vặt ngày kiếm 10 đồng lẻ gắp túi đủ ăn. Đùng cái mình trở thành trader 100 đồng 1 ngày. Và mình chỉ vui vài ngày.
Mình không còn quá vui khi tài khoản x2. Không còn quá vui với mỗi lần trade thắng. Mình chả biết. Chỉ là trong nỗi cô đơn cùng cực, cầm 1 mớ tiền rồi biết làm gì với đời đây.
Mình từng nghĩ là mình muốn kiếm tiền. Rốt cuộc, tiền chả làm mình hạnh phúc. Thôi mình phải kiếm thứ gì làm mình hạnh phúc để làm mỗi ngày, chứ kiếm tiền riết đâm ra nói chuyện toàn số, chả còn chút gì lãng mạn văn chương.
Dạo này mình không viết nổi, vì mình thấy văn vẻ mình sặc mùi con buôn cờ bạc. Mình không thích điều đó. Mình giỏi đánh bài đánh bạc. Nhưng mình vẫn không thích. Mình chỉ thích làm vài thứ vụn vặt vớ vẩn mà thấy hạnh phúc. Và nhiều bạn vẫn kiếm mình nhờ mình bày họ cách kiếm tiền, mình vẫn bày được…
Nhưng mà bao tiền 1 mớ bình yên bây giờ?
Hôm đó, mình thức dậy. Xong đi tưới cây. Và mình hạnh phúc.
Hôm đó, mình pha cà phê cho mấy người bạn xong ngồi tán gẫu, và mình thấy hạnh phúc. Ly cà phê chả cần đường vẫn ngọt.
Hôm nay, mình pha vội vã, ly đen đắng chát. Cho thêm Kahlua vào vẫn không xua được. Tâm chả yên, kiếm tiền chi?
Status trên mình đã xin phép anh để trích đăng lại. Một anh bạn thích cỏ cây chim muông hoa lá, thích đi phượt đi rừng và thích viết lách, vậy đó mà dấn thân vô con đường học làm giàu, học từ chứng khoán cho tới crypto, đi từ investor (nhà đầu tư) cho tới trader (dân lướt sóng), và cuối cùng cũng giàu lên từ kiến thức mình đã học – nhưng rồi lại cảm thán rằng “tiền chả làm mình hạnh phúc”.
Trong những ngày Sài Gòn giãn cách xã hội, nhà cách ly nhà, phường cách ly phường, các chợ truyền thống và chợ tạm đóng cửa gần hết – một cảnh tượng mà kể từ thời giải phóng tới giờ chưa bao giờ có, nay không khác gì trở về thời chiến tranh loạn lạc ngay giữa thời bình. Những tưởng rằng thời tem phiếu bao cấp ngày xưa đã qua, nhưng bây giờ bạn vẫn được phát phiếu để đi chợ và đi siêu thị. Và chưa bao giờ nhu cầu về thực phẩm lại trở nên khan hiếm đến thế.
Chị sếp mình ở trong một chung cư khu nhà giàu Q.7, trong khu vực chị ở có ba siêu thị lớn, chưa kể Bách Hóa Xanh và Vinmart gần nhà, ấy vậy mà chị tới siêu thị thì hết sạch cả rau. Ai muốn đặt rau qua app siêu thị, bách hóa hay một số page bán rau củ, phải chờ tối thiểu 5-7 ngày hàng mới được ship tới nơi vì khắp nơi ở Sài Gòn đã bị phong tỏa, hàng hóa lại khan hiếm. Có anh bạn mình đặt một ký bơ, tới khi giao thì chỉ có một trái bơ, có lẽ chủ tiệm chia đều cho những người cùng đặt bơ để ai cũng có cái ăn gọi là.
Hôm nọ mình đi siêu thị đầu hẻm gần nhà để mua thực phẩm, mình phải ngồi đợi hết 3 tiếng đồng hồ mới mua xong được những thứ cần mua, và qua 4-5 lớp chờ đợi: từ cổng trung tâm thương mại, cổng siêu thị, quầy nhu yếu phẩm, quầy thực phẩm tươi sống, quầy tính tiền. Chờ “nhanh” như vậy là vì khu mình sống là ở ngoại ô Sài Gòn, thuộc địa phận thành phố Thủ Đức rồi, chứ ở nội đô thì chờ 5 tiếng là chuyện hết sức bình thường.
Khi ngồi đợi chờ mỏi mòn trong dãy người đông nghịt (dĩ nhiên có giữ khoảng cách theo quy tắc 5K), mình mới chợt thấm thía cảnh hóa ra có ngày người giàu và người nghèo đều bình đẳng như nhau, không có sự cách biệt giàu – nghèo. Anh giàu chị giàu có thể đi xe hơi tới siêu thị, nhưng anh chị vẫn phải ngồi xếp hàng chờ, ai tới trước thì được ưu tiên trước – dù họ nghèo. Sự giàu có không hề đem lại bất cứ đặc quyền nào ở đây. Và ngay cả khi người giàu ngồi trên một núi tiền, thời buổi này những người có tiền muốn đặt mua thực phẩm cũng khó khăn, nhiều người giàu sống trong những căn hộ giờ đang lay lắt chờ đợi phường phát lương thực.
Covid đến và xóa nhòa ranh giới giữa người giàu và người nghèo. Bây giờ, khi nhớ lại những slide hình ảnh vị diễn giả năm ấy từng trình chiếu, mình chợt thấy buồn cười. Giờ các anh chị có tiền, muốn đi ra khỏi thành phố còn khó huống hồ chi đi du lịch nước ngoài. Giờ bệnh viện đều quá tải, bạn mình có ông nội bị ung thư giai đoạn cuối phải nhập viện vì tình trạng nguy kịch còn bị bệnh viện từ chối nhận – ngay cả khi gia đình bạn không thiếu tiền. Và ngay cả khi bạn có hàng tỷ đồng trong tài khoản, bạn chỉ cần ra ATM rút 5 triệu thôi thì có thể bị xử phạt hết 2 triệu đồng vì ra đường mà không có lý do chính đáng.
Có nhiều thứ đảo ngược hoàn toàn trong thời Covid so với thời bình thường, mà sự giàu có có thể khiến bạn an tâm rằng mình có nhiều tiền, chứ không đem lại bất cứ đặc quyền nào cho bạn.
Nếu bạn chưa giàu đến mức có thể tự hỏi bản thân – “Mình giàu rồi thì mình làm gì?”, thì hãy thử đảo ngược câu hỏi ấy lại – “Mình chưa giàu thì mình vẫn có thể làm gì?”. Có rất nhiều thứ bạn có thể làm được, ngay cả khi bạn chưa giàu, trong đó bao gồm cả niềm vui và hạnh phúc, một sức khỏe tốt, một bữa cơm ngon và một giấc ngủ yên. Không có nhiều tiền, người ta vẫn có thể mua được rất nhiều thứ trên đời.
2 bình luận
Em đã nghĩ nếu mình không cần phải lo kiếm tiền để đáp ứng những nhu cầu cơ bản như ăn ở thì mình có thật nhiều thời gian để đọc sách cũng như làm những điều mình thích. Em đã định gap year một năm như anh nhưng lại sợ gap year xong mà vẫn ko muốn đi làm nữa thì sao? Có khi những khoảng thời gian ngắn ngủi rảnh rỗi không phải làm việc này mới khiến ta trân trọng nó. Nếu mình là tỷ phú thời gian thì có lẽ mình sẽ lại coi thường nó. Em thích câu nói của anh “mình chưa giàu thì vẫn có thể làm được gì?” Em lại tập trung vào những gì ở hiện tại hơn suy nghĩ về tương lai chưa xảy đến. Cảm ơn anh rất nhiều
Thực tế là khi có quá nhiều thời gian thì con người ta lại nhớ và thèm muốn quay về cảm giác của những ngày bận rộn đó em. Nên anh nghĩ mỗi người nên có một khoảng gap giữa các công việc để nghỉ xả hơi, và đi làm lại khi nào đã thấy sẵn sàng hoặc khi… hết tiền ^^