Ngạn ngữ châu Phi hay chọn lọc (Phần 1)

Châu Phi được mệnh danh là lục địa đen bởi nhiều điều bí ẩn chôn vùi dưới lãnh thổ nằm cắt ngang đường xích đạo này, mà một trong số đó chính là sự dồi dào của khoáng sản quý như kim cương. Ngay từ thời các Pharaoh ở Ai Cập, truyền thuyết về một châu Phi thịnh vượng kéo dài suốt 5.000 năm đã thu hút không biết bao nhiêu nhà thám hiểm và kẻ xâm lược đến từ những vùng đất xa xôi đến tranh giành châu lục này.

Mỗi nền văn minh của nhân loại đều có những tinh túy riêng được đúc kết qua những câu ngạn ngữ dân gian, được truyền miệng từ đời này qua đời khác. Khi tìm hiểu về ngạn ngữ của những nền văn minh hay dân tộc khác, chúng ta sẽ bắt gặp sự giao thoa ở những tư tưởng chung của nhân loại. Trong series này, mình sẽ tuyển chọn, dịch và chú giải một số câu ngạn ngữ châu Phi hay từ cuốn sách của tác giả Samuel Gebre để giới thiệu tới quý bạn đọc.

1. A bad cook also has his/her share of the bad food.
Người nấu bếp tồi cũng phải ăn phần dở.

Người nào gây ra lỗi lầm thì cũng phải gánh chịu một phần hậu quả chứ không đẩy hết cho người khác được.

2. A beautiful thing is never perfect.
Thứ đẹp đẽ thì không bao giờ hoàn hảo.

Trên đời này không có gì là hoàn hảo tuyệt đối, nếu có thì đó là do nó che giấu khuyết điểm quá xuất sắc mà thôi.

3. A belt fastened while running will come undone while running.
Thắt lưng vội vàng, ắt bung khi chạy.

Việc làm vội vã, thiếu cẩn trọng ắt sẽ dễ phạm lỗi lầm. Tương tự câu “Dục tốc bất đạt”.

4. A bird hanging between two branches will get bitten on both wings.
Con chim đậu hai cành cây sẽ bị bắn cả hai cánh.

Làm việc gì mà lưỡng lự, thiếu quyết đoán thì sẽ dễ thất bại, cuối cùng không việc nào thành.

5. A blade won’t cut another blade; a cheat won’t cheat another cheat.
Dao chẳng thể cắt dao; người gian chẳng thể lừa người gian.

Những kẻ cùng bản chất, cùng một giuộc khó lòng hại nhau vì đã rõ tâm tánh của nhau quá rồi.

6. A bleating sheep loses a bite.
Con cừu kêu ca bị mất miếng ăn.

Những kẻ lười biếng, suốt ngày chỉ biết than vãn thì sẽ bỏ lỡ mất cơ hội. Tương tự câu ca dao: “Có làm thì mới có ăn – Không dưng ai dễ bưng phần tới cho”.

7. A borrowed coat does not keep one warm.
Áo mượn chẳng giữ ấm lòng.

Những thứ không thuộc về mình không đem lại cảm giác an toàn và thoải mái thực sự.

8. A camel does not tease another camel about his humps.
Một con lạc đà không chế giễu cái bướu của đồng loại.

Con người ai cũng có điểm yếu, không nên chế giễu khuyết điểm của người khác.

9. A cat may go to a monastery, but she still remains a cat.
Mèo có đi tu thì mèo vẫn hoàn mèo.

Bản chất con người khó thay đổi dù hoàn cảnh có như thế nào. Tương tự câu “Mèo vẫn hoàn mèo”, “Bộ áo không làm nên thầy tu”.

10. A chicken with beautiful plumage does not sit in a corner.
Con gà đẹp mã chẳng ẩn mình nơi xó bếp.

Người có tài năng, phẩm chất nổi bật sẽ không chịu sống cảnh tầm thường mà luôn tìm cơ hội tỏa sáng.

11. A close friend can become a close enemy.
Người bạn thân thiết có thể trở thành kẻ thù gần.

Tình bạn càng thân thiết, khi trở mặt có thể trở thành kẻ thù. Vì vậy hãy cẩn thận đừng nên tiết lộ chuyện bí mật thầm kín của mình với bất kỳ ai, dù bạn tin tưởng họ thế nào.

12. A dog knows the places he is thrown food.
Con chó nhớ nơi được cho cơm thừa canh cặn.

Kẻ hưởng lợi luôn ghi nhớ những nơi đem lại lợi ích cho mình.

13. A fight between grasshoppers is a joy to the crow.
Châu chấu đá nhau, quạ mừng hớn hở.

Kẻ yếu đấu nhau thì kẻ mạnh hưởng lợi. Tương tự câu “Trai cò đánh nhau, ngư ông đắc lợi”.

14. A fly that doesn’t listen to advice usually follows the corpse into the grave.
Con ruồi chẳng biết nghe lời khuyên sẽ theo xác chết vào trong nấm mồ.

Con ruồi vì miếng ăn là xác chết mà bay theo vào nấm mồ, kết cục là tàn đời trong đó. Người không biết nghe lời khuyên bảo thường phải chịu hậu quả bi thảm giống vậy.

15. A fool at forty is a fool indeed.
Bốn mươi còn dại là kẻ dại thực sự.

Tuổi tác tăng thì lẽ ra kinh nghiệm sống phải nhiều, tới bốn mươi tuổi mà vẫn còn khờ dại ngây ngô thì cái tánh nết này sẽ khó thay đổi được.

(Còn tiếp)