Hôm nay mình đi cafe với một đàn em khóa dưới, năm xưa em học chuyên Văn chung trường cấp ba với mình. Tính sơ sơ thì hai anh em quen nhau cũng được 14 năm chẵn tròn, gần bằng một nửa tuổi đời của mình, nên còn chơi được với nhau tới giờ thì cũng là một chuyện đáng ngạc nhiên vì nhiều người bạn mình từng thân từ thời cấp ba đến bây giờ đã không còn trò chuyện và giữ quan hệ với nhau nữa.
Khi trò chuyện với em, có một số vấn đề mình chia sẻ quan điểm cá nhân và em đều “bingo” như thể mình nói trúng tim đen của em, bởi lẽ cùng là vấn đề ấy khi em trò chuyện với những người bạn khác thì thường ý kiến của họ luôn rất khác với em. Dưới lăng kính MBTI và dựa trên những hiểu biết của mình về em, mình có thể dễ dàng lý giải được sự đồng điệu này. Căn bản là em và mình đều thuộc cùng nhóm tính cách ISTJ, có các xu hướng tính cách giống nhau (và đều ở mức cao nhất) nên trong cách em với mình nhìn nhận thế giới xung quanh lẫn thế giới nội tâm có rất nhiều điểm tương đồng.
Vậy xu hướng tính cách là gì? Và hệ thống MBTI phân chia tính cách của chúng ta như thế nào?
Hiểu về xu hướng tính cách
Trong câu chuyện kể trên, người em mình quen vốn là dân content và cũng là một cây bút chuyên viết về đề tài tình dục và giáo dục giới tính, một chủ đề tương đối nhạy cảm và khá lạ lẫm trong giới viết lách ở Việt Nam. Nếu vào Facebook của em, bạn sẽ thấy em chia sẻ rất nhiều bài viết về chuyện tình dục, từ oral sex, thủ dâm, âm đạo cho tới làm sao để làm tình lên đỉnh, v.v. Đọc tới đây có thể nhiều bạn hình dung người em này là nam giới, có tính cách cởi mở phóng khoáng. Nhưng không, em là một bạn nữ, và em là người rất hướng nội.
Bởi mình quen biết em hơn cả chục năm nay nên mình phần nào hiểu về tính cách của em trước đó. Một cô bé hướng nội, tự nhận bản thân không giỏi giao tiếp và hay ngại ngùng xấu hổ trước đám đông. Những ai là bạn bè lâu năm với em trên mạng xã hội thì đều biết trước giờ em không có thói quen chia sẻ hay hoạt động gì trên Facebook cá nhân, dù cho em là một người làm content. Như em chia sẻ, em ngại nói và ngại phơi bày bản thân trước nhiều người – một đặc điểm tính cách rõ mồn một của nhóm hướng nội. Vì vậy, việc dám chường mặt lên mạng và đăng tải công khai các bài viết với chủ đề nhạy cảm như sex, đối với em là một thử thách rất lớn, bởi em phải vượt ra khỏi vòng tròn thoải mái của mình.
Tính đến nay, em đã có hơn một năm viết lách về đề tài tình dục và giáo dục giới tính công khai trên mạng. Những tưởng bây giờ hẳn em phải cảm thấy rất thoải mái, tự nhiên với việc này, ấy vậy mà em chia sẻ với mình rằng thực ra em vẫn còn thấy hơi ngại mỗi lần đăng bài. Có đôi khi viết xong, em đọc lại rồi băn khoăn: Mình có nên đăng bài này lên không? Nó có quá trần trụi không? Người đọc có chấp nhận được cách chia sẻ của mình không? Hay viết cái này có bị ném đá không? Nhiều bạn quen biết em nhận xét là em dũng cảm khi dấn thân vào lĩnh vực này, nhưng bản thân em hiểu rằng em không thực sự dũng cảm như mọi người tưởng mà vẫn có những giây phút trăn trở nội tâm rất lớn.
Để lý giải sự mâu thuẫn nội tâm trong trường hợp của em, MBTI đưa ra một góc nhìn rất thú vị về xu hướng tính cách. Hãy thử nghĩ về tình huống sau: Một buổi sáng thức dậy, bạn quyết định không dùng tay thuận của mình mà sử dụng tay ngược lại để thực hiện các sinh hoạt cá nhân, từ chuyện đánh răng rửa mặt, đi vệ sinh cho tới thay quần áo, mang giày, mở khóa cửa nhà, cầm bút viết hay sử dụng chuột máy tính, v.v. Thử thách này thực tế không quá khó khăn đến mức bạn không thể thực hiện được, nhưng nó cũng gây trở ngại và hạn chế rất nhiều trong những thói quen sinh hoạt vốn dĩ đã là một bản năng tự nhiên của cơ thể.
Khi sử dụng tay thuận, chúng ta thực hiện những hành động trên một cách rất tự nhiên, không cần phải nghĩ ngợi quá nhiều, mọi thứ đều diễn ra thuận lợi dễ dàng mà không cần đến bất kỳ sự nỗ lực nào của tâm trí hay cơ thể. Nhưng khi sử dụng tay ngược lại, bạn sẽ cảm nhận được rõ ràng rằng có gì đó kì kì, gượng gạo không tự nhiên. Bạn phải tập trung vào những hành động mình đang làm một cách có chủ ý, và cảm giác rất lúng túng, vụng về.
Hình ảnh tay thuận và tay nghịch này cũng phản ánh nguyên lý xu hướng tính cách trong MBTI: Tất cả chúng ta đều có thể sử dụng cả hai tay khi cần, nhưng khi dùng tay thuận thì cảm giác sẽ rất thuận lợi, dễ dàng, còn khi dùng tay nghịch thì cảm giác lúng túng, gượng gạo và cần đến sự nỗ lực. Hầu hết chúng ta từ nhỏ đều được giáo viên dạy viết bằng tay phải và ta đã quen với việc cầm bút tay phải. Nếu bắt buộc bạn chuyển sang viết bằng tay trái thì bạn vẫn có thể làm được trong một chừng mực nào đó và có thể khổ luyện để viết được thành thạo bằng tay trái, nhưng quá trình đó sẽ cần rất nhiều nỗ lực và mất khá nhiều thời gian so với việc bạn cứ viết bằng tay phải.
Theo lý thuyết của nhà tâm lý học Carl Jung, “ông Tổ” của hệ thống phân loại tính cách MBTI, mỗi chúng ta đều có một xu hướng tính cách tự nhiên (thiên về một trong hai xu hướng đối lặp của 4 cặp xu hướng tính cách MBTI), mà sống thuận theo tính cách tự nhiên thì chúng ta sẽ cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái, tự tin vì được là chính mình. Khi hoàn cảnh đưa đẩy bắt buộc ta phải sống theo xu hướng tính cách đối lập, ta sẽ cảm thấy rất căng thẳng, khó chịu khó ở trong người và đòi hỏi phải dụng công vận sức rất nhiều mới có thể làm được theo xu hướng tính cách đó.
Trở lại trường hợp đàn em của mình, xu hướng tính cách tự nhiên của em là hướng nội (I) và trước giờ em rất thoải mái với chuyện sống ẩn dật trên mạng, không thể hiện bản thân quá nhiều trước đám đông. Khi em bước ra ánh sáng và đối diện với đám đông, đó là em đã lựa chọn thể hiện mặt xu hướng tính cách hướng ngoại (E) đối lập của mình. Và điều đó lý giải vì sao trong em có một sự mâu thuẫn nội tâm như vậy và em phải nỗ lực cũng như dũng cảm rất nhiều để tiếp tục phát triển theo con đường này.
4 nhóm xu hướng tính cách MBTI
Trong cuộc đời mình, có thể bạn từng gặp qua rất nhiều người với những tính cách đa dạng khác nhau. Trong lăng kính MBTI, tựu trung có thể phân loại tính cách dựa trên 4 nhóm xu hướng cơ bản:
- Nhóm Hướng nội (Introversion) và Hướng ngoại (Extroversion) – Cách nạp năng lượng và tập trung sự chú ý
- Nhóm Giác quan (Sensing) và Trực giác (iNtuition) – Cách tìm hiểu và nhận thức về thế giới
- Nhóm Lý trí (Thinking) và Cảm xúc (Feeling) – Cách ra quyết định và lựa chọn
- Nhóm Nguyên tắc (Judging) và Linh hoạt (Perceiving) – Cách thức hành động
Mỗi yếu tố của 4 nhóm xu hướng trên có thể kết hợp với nhau tạo thành 16 nhóm tính cách MBTI đặc trưng:
Sự kết hợp và pha trộn giữa 4 yếu tố này lý giải vì sao chúng ta mỗi người mỗi tính, có những người hợp cạ hợp tính ăn rơ đến thế nhưng cũng có những người gặp nhau là xung đột, khắc khẩu như nước với lửa. Nguyên nhân hình thành 4 xu hướng tính cách này ngoài yếu tố bẩm sinh tự nhiên thì còn có sự can thiệp rất lớn bởi môi trường phát triển của mỗi cá nhân. Đến giai đoạn vị thành niên, hầu hết tính cách của chúng ta đã biểu lộ ra rất rõ ràng.
Bản sắc cá tính của mỗi người cũng sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến hành vi, cách phản ứng và thái độ của chúng ta đối với mọi việc trong cuộc sống. Mỗi xu hướng tính cách sẽ có những điểm mạnh và điểm yếu riêng. Trong những tập tiếp theo, mình sẽ đi sâu vào phân tích từng nhóm xu hướng tính cách MBTI để giúp bạn nhận diện được mình thuộc loại tính cách nào – và bạn hoàn toàn không cần phải làm một bài trắc nghiệm MBTI đầy đủ để nhận biết xu hướng tính cách đó.
Nếu bạn cảm thấy đồng điệu và rút tỉa được điều gì đó từ bài viết trên, bạn có thể ủng hộ blog để Chơn Linh có thêm động lực chia sẻ và duy trì hoạt động của blog trong tương lai.
